Kliknij tutaj --> 🥉 zażalenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenia

Dzień dobry, chciałbym zapytać jakie argumenty można przywołać, formułując zażalenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenia wobec niewykrycia sprawcy przestępstwa (art. 322 par. 1 k.p.k.) w sprawie o czyn z art. 157 par. 2 k.k. w zb. z art. 57a par. 1 k.k. Podczas pobytu na komisariacie została mi zaprezentowana tablica poglądowa z wizerunkami potencjalnych sprawców czynu karalnego. po rozpoznaniu zażalenia pełnomocnika pokrzywdzonej () z siedzibą w S. na postanowienie Prokuratora Okręgowego w Elblągu z dnia 30 grudnia 2014 r., sygn. akt V Ds. 38/13 o umorzeniu śledztwa. na podstawie art. 437 § 1 k.p.k., 329 § 1 i 2 k.p.k. oraz 330 § 1 k.p.k. postanowił Sąd, rozpoznając zażalenie, podzielił w pełni stanowisko Prokuratury Rejonowej w D. iż decyzja procesowa o umorzeniu dochodzenia odnośnie czynu z art. 157 § 2 k.k. podjęta przez ten organ jest w pełni zasadna i odpowiada prawu, a zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie, w związku z czym utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie Art. 271. [Postanowienie o otwarciu postępowania układowego] 1. Do postanowienia o otwarciu postępowania układowego przepisy art. 233-235 stosuje się odpowiednio. 2. Postanowienie w przedmiocie otwarcia postępowania układowego doręcza się również tymczasowemu nadzorcy sądowemu, jeżeli był ustanowiony. 3. Jednakże w końcowej treści takiego aktu znajdziemy (jakże absurdalne w tych okolicznościach) pouczenie, że zgodnie z art. 306 par. 1 k.p.k. w związku z art. 325a par. 2 k.p.k. pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia, a stronom – na postanowienie o jego umorzeniu. Phrase Accrocheuse Pour Site De Rencontre. Aktualności Prawo i praktyka Rozmaitości Przegląd prasy Szkolenia Lex Gallery Kontakt strona główna » Prawo i praktyka»Procedura karna Zażalenie pełnomocnika na postanowienie prokuratora w przedmiocie umorzenia postępowania opublikowano: 2014-09-17 przez: Mika Ewelina Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie odbiorcy złożonej problematyki środka odwoławczego – zażalenia; instytucji, która służy do zaskarżania decyzji prokuratora; pisma procesowego, które powinno być w sposób niezwykle staranny sporządzone, albowiem bardzo często od jego treści zależy dalszy tok procesu karnego. Wprowadzenie W myśl ustawy z 5 listopada 2009 r.[1] nastąpiła zmiana art. 88 która zniosła ostatnie ograniczenia, jakie istniały w odniesieniu do występowania radców prawnych w procesie karnym w roli pełnomocników. Inaczej mówiąc – wspomniany wyżej przepis (który nota bene wszedł w życie 8 czerwca 2010 r.) wprowadził zasadę, że pełnomocnikiem w procesie karnym, niezależnie od statusu osoby reprezentowanej (osoba fizyczna, osoba prawna, instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej), może być zarówno adwokat, jak i radca prawny. Konsekwencją rzeczonego ujednolicenia pozycji adwokata oraz radcy prawnego jako pełnomocników w postępowaniu karnym były także zmiany w przepisach art. 55 § 2 i art. 446 § 1 niwelujące ograniczenia w zakresie możliwości sporządzania przez radców prawnych pism procesowych objętych przymusem adwokacko-radcowskim.[2] Ze zdania drugiego znowelizowanego przepisu art. 88 wynika natomiast, że: Osoba uprawniona może posiadać nie więcej niż trzech pełnomocników (art. 77 Uprawniony podmiot może żądać wyznaczenia pełnomocnika z urzędu w przypadku spełnienia przesłanek określonych w art. 78 § 1 Co do sposobu ustanowienia pełnomocnika odpowiednie zastosowanie ma przepis art. 83 a co do zakresu praw i obowiązków – art. 84 Udział pełnomocnika w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania w nim mocodawcy (art. 86 § 2 Co niezwykle istotne, art. 89 stanowi zaś, że w kwestiach dotyczących pełnomocnika, a nieuregulowanych w przepisach Kodeksu postępowania karnego, stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w postępowaniu cywilnym. Pełnomocnik a obrońca Pełnomocnik różni się od obrońcy przede wszystkim tym, że z jego pomocy korzystają podmioty działające w postępowaniu karnym po stronie czynnej. Poza powyższym należy również wspomnieć o tym, że: Pełnomocnik w przeciwieństwie do obrońcy jest związany „instrukcją mocodawcy”; Pełnomocnik nie jest ograniczony do działania wyłącznie na korzyść klienta, jak ma to miejsce w przypadku obrońcy; Pełnomocnik może w ramach umocowania powziąć i wyrazić wolę, która jest uważana za wolę mocodawcy, a więc może zastępować w tym zakresie mocodawcę.[3] Pełnomocnik, działając zatem w granicach swego umocowania – w przeciwieństwie do obrońcy – nie jest ograniczony co do kierunku czynności podejmowanych w imieniu swojego mocodawcy. Stąd też każda czynność, nawet niekorzystna dla reprezentowanego, podjęta w granicach umocowania, wywołuje dla niego skutki, w tym również niekorzystne.[4] Dotyczy to także zaniechania podjęcia czynności, a w szczególności wniesienia środka odwoławczego czy uchybienia terminowi z tym środkiem związanemu. Tak też wypowiedział się Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 19 czerwca 1996 r.,[5] podnosząc, że: Pełnomocnik strony nie jest ograniczony co do kierunku czynności podejmowanych w imieniu swojego mocodawcy i stąd też każda czynność, nawet niekorzystna dla reprezentowanego, podjęta w granicach umocowania, wywołuje dla niego skutki, w tym również niekorzystne. Dotyczy to także zaniechania podjęcia czynności, a w szczególności wniesienia środka odwoławczego czy uchybienia terminowi z tym środkiem związanemu. Z kolei 14 grudnia 2006 r.[6] organ ten stwierdził, że: Pełnomocnika nie dotyczy uregulowany w art. 86 § 1 obowiązek podejmowania czynności wyłącznie na korzyść mocodawcy. Tak więc nawet przyjęcie, że nastąpiło jego zaniedbanie uniemożliwiające zachowanie terminu zawitego do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku, nie dałoby podstaw do przywrócenia terminu wnioskodawcy. Zasada kontroli instancyjnej Przechodząc do istoty niniejszego artykułu – zażalenia na postanowienie prokuratora w przedmiocie umorzenia postępowania – na wstępie należy podnieść, że radca prawny jako pełnomocnik pokrzywdzonego może skarżyć decyzje procesowe organów ścigania, w tym postanowienia o odmowie lub umorzeniu dochodzenia/śledztwa. Możliwość korygowania błędnych, wadliwych orzeczeń i zarządzeń wynika z zasady kontroli instancyjnej. Funkcja kontrolna polega na badaniu prawidłowości zaskarżonych rozstrzygnięć procesowych i zmierza do usunięcia stwierdzonych uchybień. Realizacji tej funkcji służą środki zaskarżenia.[7] Środkiem zaskarżenia na postanowienia kończące postępowanie karne (tzw. postanowienia stanowcze)[8] w postaci postanowienia o umorzeniu/o odmowie wszczęcia śledztwa/dochodzenia jest natomiast zażalenie. Gwoli ścisłości należy podać w tym miejscu, że postępowanie przygotowawcze – poza wyżej wskazanymi decyzjami – może zakończyć się także skierowaniem do sądu przez prokuratora wniosku o warunkowe umorzenie postępowania, skierowaniem do sądu przez prokuratora wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających (zob. szerzej art. 324 postanowieniem o zawieszeniu dochodzenia/śledztwa oraz oczywiście skierowaniem do sądu przez organy ścigania aktu oskarżenia. Dopuszczalność zażalenia Zażalenie jest środkiem odwoławczym służącym do zaskarżania postanowień, zarządzeń i innych niż decyzje procesowe czynności. Ów środek odwoławczy służy na: Wszelkie postanowienia zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 459 § 1 Postanowieniem zamykającym drogę do wydania wyroku jest takie orzeczenie, w efekcie którego powstaje sytuacja procesowa, w której jest pewne, że wydanie wyroku w danym postępowaniu już nie nastąpi;[9] są to zarówno postanowienia sądu (np. o umorzeniu procesu przed rozprawą – art. 339 § 3 pkt 1–2 jak i prokuratora (np. o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego); Wszelkie postanowienia „co do środka zabezpieczającego” (art. 459 § 2 in principio przez co rozumie się każde postanowienie dotyczące takiego środka przewidzianego w materialnym prawie karnym, zarówno o jego zastosowaniu, jak i odmowie zastosowania, jeżeli decyzje te przybierają postać postanowienia; Inne niż powyższe postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie, a więc gdy przepis szczególny tak stanowi (art. 459 § 2 in fine np. o odmowie udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym radcy prawnemu występującemu jako pełnomocnik pokrzywdzonego (zob. art. 156 § 5 w zw. z art. 159 w kwestii podjęcia postępowania warunkowo umorzonego (art. 550 § 3 w przedmiocie zawieszenia (art. 22 § 2 Zarządzenia odpowiadające ww. wymogom, tj. zamykające drogę do wydania wyroku, dotyczące środka zabezpieczającego lub zaskarżalne z mocy ustawy (art. 466 § 1 Na przykład zaskarżalne są zarządzenia o odmowie przyjęcia środka odwoławczego, o odmowie przyjęcia wniosku o uzasadnienie wyroku, dotyczące kar porządkowych; Wszelkie postanowienia i zarządzenia, ale wyłącznie w postępowaniu przygotowawczym i tylko w odniesieniu do osób niebędących stronami, gdy naruszają one ich prawa lub interesy (art. 302 § 1 Czynności lub zaniechania czynności w wypadkach przewidzianych w ustawie, chodzi tutaj o czynności niebędące decyzjami, zarówno z działania, jak i z zaniechania. Będą to na przykład zażalenia na niedoręczenie w terminie sześciu tygodni od zgłoszenia zawiadomienia o przestępstwie zawiadomienia o wszczęciu lub o odmowie wszczęcia dochodzenia/śledztwa (art. 306 § 3 w zw. z art. 325 na sposób przesłuchania (art. 302 § 2 Treść zażalenia Zażalenie, będąc oświadczeniem woli wyrażającym żądanie skorygowania (uchylenia, zmiany) decyzji podlegającej kontroli zażaleniowej powinno odpowiadać wymaganiom formalnym pisma procesowego wyrażonym w art. 119 Tak więc powinno ono zawierać: Oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy – w przypadku omawianych przeze mnie w tym artykule zażaleń na decyzje prokuratora w przedmiocie odmowy/umorzenia postępowania przygotowawczego rzeczonym organem jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy (art. 465 § 2 in principio z wyjątkiem sytuacji, gdy w sprawie z oskarżenia prywatnego prokurator nie stwierdził interesu społecznego w ściganiu sprawcy z urzędu w trybie art. 60 § 1 i umorzył postępowanie. Wówczas zażalenie na umorzenie – gdy pokrzywdzony kwestionuje decyzję o nieobjęciu ściganiem z urzędu – przysługuje do prokuratora nadrzędnego, a nie do sądu (art. 465 § 2a Jednakże w sytuacji, w której przyczyną umorzenia postępowania była zmiana kwalifikacji prawnej, gdy początkowo postępowanie zostało wszczęte o czyn ścigany z urzędu (np. o przestępstwo z art. 157 § 1 a następnie na podstawie opinii biegłego lekarza sądowego zmieniono kwalifikację na art. 157 § 2 – czyn ścigany z oskarżenia prywatnego), to na postanowienie o umorzeniu postępowania z powodu niestwierdzenia interesu społecznego w ściganiu z urzędu sprawcy tego czynu, gdy pokrzywdzony kwestionuje prawidłowość zmiany kwalifikacji prawnej, zażalenie przysługuje na zasadach ogólnych. Natomiast gdy pokrzywdzony zgadza się ze zmianą kwalifikacji prawnej, ale uważa, że istnieje interes społeczny w ściganiu sprawcy tego czynu z urzędu, to zażalenie przysługuje do prokuratora nadrzędnego;[11] Oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo; Treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem; Datę i podpis składającego pismo, przy czym za osobę, która nie może się podpisać, dokument ten podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu, przy czym podmiotami uprawnionymi do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego zgodnie z art. 306 § 1 są pokrzywdzony oraz instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, postanowienie zaś o umorzeniu śledztwa/dochodzenia skarżyć mogą jedynie strony (zob. szerzej art. 299 Poza powyższym, zgodnie z art. 427 § 1 na odwołującym spoczywa obowiązek wskazania zaskarżonego rozstrzygnięcia lub ustalenia, a także podania, czego się domaga, a więc sformułowania wniosków odwoławczych (tzw. petitum). Co istotne – kolejny paragraf ww. artykułu żąda od oskarżyciela, obrońcy lub pełnomocnika ponadto przedstawienia zarzutów stawianych rozstrzygnięciu oraz uzasadnienia, które stanowi integralną część środka zaskarżenia i może, a nawet powinno zawierać wyjaśnienie, rozbudowanie, doprecyzowanie treści podniesionych w zarzutach[13], albowiem granice rozpoznania sprawy w postępowaniu odwoławczym wyznacza treść całego środka odwoławczego.[14] Precyzując powyższe zdanie, należy wspomnieć, że przepis art. 427 § 2 nie wskazuje profesjonalistom uchybień, które powinny być podnoszone w zażaleniu. Istotne jednak są te, które mają oparcie w art. 438 (tzw. względne przyczyny odwoławcze) oraz art. 439 (tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze). Paragraf trzeci omawianego w tym miejscu przepisu uprawnia natomiast każdego skarżącego do wskazania w zażaleniu nowych faktów lub dowodów. Przez „nowe fakty” należy rozumieć wskazane przez skarżącego, a nierozważone przez sąd nowe okoliczności faktyczne, a przez „nowe dowody” – nowe dla sądu źródła lub środki dowodowe. „Nowe fakty” oraz „nowe dowody” nie stanowią jednak odrębnej podstawy zażaleniowej, lecz mogą wspierać ustawowo sformułowane przyczyny odwoławcze o charakterze względnym i bezwzględnym.[15] Reasumując – treść zażalenia powinna dawać podstawę do ustalenia, w jakim zakresie (w jakiej części) postanowienie zostało zaskarżone. Ustalenie to bowiem pozwoli na zajęcie stanowiska co do tego, czy skarżący posiada interes prawny w zaskarżonym orzeczeniu w takiej właśnie części (zobacz art. 425 jednakże – jak podniósł Sąd Najwyższy w wyroku z 5 września 2002 r. – Sąd Odwoławczy może dokonać zmiany redakcji zarzutów zawartych w środku odwoławczym, lecz tylko w zakresie niezmieniającym ich istoty, gdyż z tym wiążą się granice postępowania odwoławczego.[17] Na marginesie należy dodać, że niespełnienie powyższych wymagań formalnych w zakresie treści, jak i niżej opisanych w zakresie formy omawianego środka odwoławczego, skutkuje wezwaniem strony do uzupełnia braków formalnych w trybie art. 120 Przy czym ważkie w tej materii jest postanowienie Sądu Najwyższego z 22 marca 2012 r. stanowiące, że wezwanie strony do uzupełnienia braków pisma musi w swej treści wyraźnie zawierać wskazanie siedmiodniowego terminu, w którym powinna ona to uczynić, gdyż wyraźnie wymaga tego art. 120 § 1 in fine a tym samym przy braku takiej informacji nie może następnie wchodzić w rachubę uznanie pisma za bezskuteczne z uwagi na jego uzupełnienie po upływie wskazanego w tym przepisie terminu, ponieważ takie wezwanie, jako nieodpowiadające wymogom przepisów prawa, nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla jego adresata.[18] Forma zażalenia Zgodnie z art. 428 § 2 środek odwoławczy, a zatem i zażalenie powinno przybrać formę pisemną i w przypadku złożenia go przez podmiot profesjonalny powinno się do niego załączyć odpowiednią liczbę odpisów dla osób, których dotyczy zaskarżone postanowienie (zob. szerzej art. 461 Jak podkreśla się w literaturze, celem unormowania zawartego w powyższym przepisie jest przede wszystkim zagwarantowanie stronom, obrońcom i pełnomocnikom merytorycznego przygotowania się do posiedzenia sądu. Taką samą rolę ma spełniać zawiadomienie osób, których dotyczy zażalenie, o jego wniesieniu przez podmiot niefachowy – niezobowiązany do dołączenia odpisów.[19] Brak odpowiedniej liczby odpisów powinien skutkować wezwaniem do ich uzupełnienia przez skarżącego, jednakże nie jest to mankament uniemożliwiający nadanie zażaleniu biegu i nie wywołuje skutku określonego w art. 120 § 2 W przypadku natomiast, gdy zażaleniu nie nadano formy pisemnej, a oświadczenie woli zostało złożone np. do protokołu, do takiego oświadczenia powinien być zastosowany tryb przewidziany w art. 120 § 1 Ponadto należy w tym miejscu zauważyć, że w myśl art. 5 § 1 ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych[21] – zażalenie powinno być sporządzone w języku polskim, zaś osoba niewładająca w stopniu wystarczającym tymże językiem ma prawo – na podstawie art. 5 § 2 rzeczonej ustawy – do występowania przed sądem w znanym przez nią języku oraz do bezpłatnego tłumacza. Zażalenie można złożyć również faksem lub pocztą elektroniczną, choć w przypadku tej pierwszej formy skuteczność tak złożonego pisma procesowego będzie uwarunkowana uzupełnieniem wymogu formalnego polegającego na złożeniu na nim własnoręcznego podpisu przez wnoszącego środek.[22] W drugim natomiast trybie – zdaniem Sądu Najwyższego – nie wywołuje skutku procesowego w postaci wniesienia środka odwoławczego oświadczenie procesowe strony przesłane w formie dokumentu elektronicznego, zgodnie z wymogami ustawy z 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym ( nr 130, poz. 1450 ze zm.), albowiem zarówno w procedurze wykroczeniowej, jak i w procedurze karnej taka forma czynności procesowej nie jest przewidziana. Z treści art. 105 § 1 i art. 116 w zw. z art. 38 § 1 wynika, że apelację składa się wyłącznie na piśmie, zaś tylko do pism procesowych ma zastosowanie art. 120 § 1 Jeżeli więc strona złożyła apelację w formie dokumentu elektronicznego, to brak jest podstaw do wezwania w trybie tego przepisu do uzupełnienia braku formy pisemnej. Inna forma zaskarżenia wyroku zastosowana przez stronę nie może zostać uznana za wniesienie apelacji (por. T. Grzegorczyk, Komentarz do KPK, Warszawa 2008, s. 905, W. Grzeszczyk, Komentarz do KPK, Warszawa 2008, s. 437, S. Zabłocki [w:] Komentarz do KPK, wyd. 2 pod red. Stefańskiego, S. Zabłockiego, t. 3, Warszawa 2004, s. 42). Odrębną natomiast kwestią jest możliwość ubiegania się o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji z powodu błędnego przekonania o skuteczności dokonanej czynności procesowej w formie innej niż prawnie wymagana (art. 126 § 1 w zw. z art. 38 § 1 Powyższy pogląd Sądu Najwyższego nie jest jednak do zaakceptowania, albowiem – jak trafnie zauważyła dr S. Kotecka – w myśl ustawy o podpisie elektronicznym pismo w formie dokumentu elektronicznego opatrzonego takim podpisem jest równoważne pismu w formie papierowej. Brak w procedurze karnej przepisów szczególnych regulujących dopuszczalność wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną jest w tym przypadku kwestią drugorzędną.[24] Zażalenie na postanowienie prokuratora w przedmiocie odmowy lub umorzenia postępowania wnosi się w terminie zawitym siedmiu dni od daty jego doręczenia (art. 460 do prokuratora, który wydał zaskarżone rozstrzygnięcie, a ww. bada, czy ów środek odwoławczy spełnia wymogi formalne i czy jest prawnie dopuszczalny (zob. 429 Następnie prokurator – nie stwierdziwszy braków – przekazuje go instancji odwoławczej: sądowi właściwemu do rozpoznania sprawy albo prokuratorowi nadrzędnemu, o czym szerzej pisałam wyżej. Prokurator, który wydał sporną decyzję (albo prokurator odpowiedniego rzędu)[25], może także „uwzględnić” zażalenie (art. 463 § 1 przez co należy rozumieć takie rozstrzygnięcie, w którym w pełni uwzględnia się żądania skarżącego lub nawet orzeka się w sposób bardziej dla niego korzystny, niż wnoszono o to w środku odwoławczym.[26] Jeżeli jednak prokurator następnie powtórnie wyda takie same postanowienie co uprzednio, to pokrzywdzony nie uzyskuje uprawnień do wystąpienia z własnym aktem oskarżenia, o którym mowa w art. 55 § 1 lecz służy mu zażalenie na tę decyzję. Wypada tutaj uzupełnić, że przepis art. 428 § 2 wprowadził natomiast możliwość złożenia odpowiedzi na zażalenie, czego nie przewidywał uprzedni Kodeks postępowania karnego. Odpowiedź na zażalenie to dla stron, w tym dla pełnomocników, środek obrony orzeczenia pierwszoinstancyjnego. Pismo to nie jest ograniczone żadnym terminem, a podmiot go składający nie ma obowiązku dołączenia jego odpisu. Przepisy polskiej procedury karnej nie nakładają także na sąd obowiązku powiadomienia strony skarżącej, że na wniesiony przez nią środek odwoławczy została złożona odpowiedź „strony przeciwnej”. Podsumowanie Zażalenie na postanowienie prokuratora w przedmiocie odmowy/umorzenia postanowienia to wyjątkowo ważne pismo procesowe, gdyż od jego treści zależy dalszy tok procesu karnego. Dlatego też skarżący, w tym profesjonalne podmioty (adwokaci i radcowie prawni) przed przystąpieniem do jego sporządzenia powinni zapoznać się z aktami sprawy, a nie tylko opierać się na wywodach organów ścigania zawartych w przedmiotowym orzeczeniu. Sąd (oraz prokurator nadrzędny) nie ma bowiem obowiązku wynajdywania przyczyn odwoławczych poza przypadkami wskazanymi w art. 439 § 1 oraz art. 440 Ponadto – w mojej ocenie – pożądany jest aktywny udział pełnomocnika w posiedzeniu sądu rozpoznającego zażalenie na rzeczone decyzje prokuratora (zob. art. 464 § 1 Pełnomocnik może bowiem wtedy przedstawić w szerokim zakresie argumentację popierającą wniesiony środek odwoławczy. Jako odzwierciedlenie powyższych wywodów chciałabym zapoznać ich czytelnika z przykładowym zażaleniem pełnomocnika na postanowienie o umorzeniu dochodzenia w sprawie tzw. oszustwa internetowego. r. pr. Jan Kowalski Warszawa, 1 lipca 2013 r. Kancelaria Radcy Prawnego ul. Marszałkowska 30a/44 01–433 Warszawa Pełnomocnik Pokrzywdzonego Stefana Nowaka zam. ul. Okopowa 113 m. 190 01–060 Warszawa Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie 01–473 Warszawa ul. Kocjana 3 za pośrednictwem Prokuratury Rejonowej Warszawa – Wola ul. Ciołka 14 01–402 Warszawa dot. sygn. akt 6 Ds. 18/13 ZAŻALENIE na postanowienie o umorzeniu dochodzenia z 20 czerwca 2013 r. wydane przez Prokuraturę Rejonową Warszawa – Wola (doręczone Pełnomocnikowi Pokrzywdzonego 26 czerwca 2013 r.) Na podstawie art. 306 § 1 w zw. z art. 465 § 2 niniejszym: Zaskarżam w całości postanowienie o umorzeniu dochodzenia z 20 czerwca 2013 r. doręczone Pełnomocnikowi Pokrzywdzonego 26 czerwca 2013 r. Wskazanemu postanowieniu zarzucam: naruszenie art. 297 § 1 pkt 4 przez przeprowadzenie postępowania w niepełnym zakresie i niewyjaśnienie istotnych dla sprawy okoliczności, tj. niepowołanie tłumacza j. angielskiego, zaniechanie przesłuchania sprawcy; naruszenie art. 2 ustawy z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze w zw. art. 2 § 1 pkt 1 przez zaniechanie ścigania przestępstwa z art. 286 § 1 oraz pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej; naruszenie art. 2 § 1 pkt 3 przez nieuwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego. Wnoszę o uchylenie ww. orzeczenia i skierowanie sprawy do ponownego rozpatrzenia. Uzasadnienie W dniu 12 lutego 2013 r. Pokrzywdzony Stefan Nowak złożył w KRP Warszawa IV zawiadomienie o przestępstwie oszustwa na jego szkodę. Do rzeczonego protokołu ww. załączył korespondencję prowadzoną w języku angielskim ze sprawcą. W toku dochodzenia organy ścigania uzyskały jedynie informację z portalu Allegro odnośnie do konta sprawcy. Następnie prokurator umorzył rzeczone postępowanie, argumentując swoją decyzję, że brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia czynu zabronionego z art. 286 § 1 Zdaniem Pełnomocnika Pokrzywdzonego orzeczenie prokuratora jest co najmniej przedwczesne. Organy ścigania nie zadały sobie bowiem nawet trudu powołania tłumacza przysięgłego celem przełożenia wyżej wspomnianej korespondencji na język polski, ponieważ – zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego oraz literaturą przedmiotu – okoliczność posiadania przez Policję czy też Prokuratora wiedzy specjalnej w zakresie języków obcych nie zwalnia z obowiązku powołania tłumacza. Powołanie tłumacza nie było prawem, a obowiązkiem organów procesowych, albowiem celem realizacji zasady kontradyktoryjności procesu karnego konieczne jest, aby organ procesowy nie występował w podwójnej roli; jako organ procesowy i jednocześnie jako źródło dowodowe – biegły (K. Marszał, Proces karny, Wydawnictwo Volumen, Katowice 1997, s. 218; tak sygn. akt I KR 12/78, OSPiKA 1979, z. 7, poz. 142; por. także wyrok SN z 7 października 2008 r., sygn. akt III K 153/08). Korespondencja ta natomiast świadczy, że sprawca John Stevens już w chwili zawierania umowy wprowadził Pokrzywdzonego w błąd w celu doprowadzenia ww. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Dlatego też niezrozumiałe jest dla Pełnomocnika stwierdzenie Prokuratora zaniechującego czynności powołania tłumacza, że dla zachowania sprawcy ma znaczenie „liczba komentarzy pochlebnych w chwili wygranej licytacji przez Stefana Nowaka”. Ponadto organy ścigania zaniechały przeprowadzenia podstawowej czynności w tego typu przestępstwach, jaką jest przesłuchanie sprawcy. Powyższe zatem dwie elementarne czynności prowadzą do wniosku, że w przedmiotowym postępowaniu organy nie uczyniły zadość art. 297 § 1 pkt 4 i nie wyjaśniły okoliczności niniejszej sprawy. Odnosząc się natomiast do ostatniego akapitu postanowienia o umorzeniu dochodzenia z 19 lutego 2013 r., należy podnieść, że argumentacja w nim zawarta kłóci się z podstawą prawną wydania przedmiotowej decyzji (art. 17 § 1 pkt 1 oraz podstawowymi zadaniami Prokuratury, jakimi są: strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Niepojęte jest bowiem dla Skarżącego uzasadnienie, że „pokrzywdzonemu służą instrumenty pozakarne mające na celu obronę jego interesów, które powinny być wykorzystane w pierwszej kolejności”. Ten pogląd nie ma żadnego umocowania w prawie i kłóci się z treścią art. 2 § 1 pkt 1 i 3 Organy ścigania nie są bowiem upoważnione do oceny „kolejności” przedsiębranych kroków przez Pokrzywdzonego, tylko do takiego ukształtowania postępowania karnego, aby sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności, przy czym podmioty te powinny uwzględnić prawnie chronione interesy Pokrzywdzonego. Jan Kowalski Radca prawny Załącznik: Odpis zażalenia. Katarzyna Wolska Adwokat w Kancelarii Radców Prawnych Baurska, Senkowska, Szczęsna i Partnerzy w Warszawie Źródło: Temidium 4 (75) 2013 [1] z 2009 r. nr 206, poz. 1589. [2] Szerzej J. Grajewski (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Wydawnictwo Wolters Kluwer Business, Warszawa 2010, s. 329–330. [3] K. Marszał, Proces karny. Zagadnienia ogólne, wyd. 2 uzupełnione, Wydawnictwo Volumen, Katowice 2013, s. 275–276. [4] Zobacz szerzej E. Targońska, Postępowanie karne dla radców prawnych, Wydawnictwo Gaskor, Wrocław 2011, s. 151–152. [5] Sygn. akt II KZ 22/96, OSNKW 1996, nr 9–10, poz. 57. [6] Sygn. akt III KZ 74/06, OSNwSK 2006, nr 1, poz. 2461. [7] D. Drajewicz, Zażalenie w postępowaniu karnym, „Monitor Prawniczy” 1/2013, s. 30. [8] E. Skrętowicz, Zażalenie na postanowienie kończące postępowanie karne [w:] A. Gaberle, S. Waltoś (red.), Środki zaskarżenia w procesie karnym. Księga pamiątkowa ku czci prof. Zbigniewa Dody, Wydawnictwo Zakamycze, Kraków 2000, s. 449. [9] Zobacz postanowienie SN z 21 czerwca 1996 r., sygn. akt V KZ 16/96, OSNKW 1996, nr 7–8, poz. 41. [10] T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2011, s. 895–896. [11] D. Świecki, Czynności procesowe obrońcy i pełnomocnika w sprawach karnych, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2010, s. 87. [12] Szerzej w tym zakresie zob. A. Baj, O potrzebie przyznania prawa do zażalenia każdemu podmiotowi zawiadamiającemu o przestępstwie, „Prokurator” 2010, nr 1–2 (41–42), s. 90 i n. [13] Szerzej wyrok SN z 21 września 2011 r., sygn. akt WA 22/11, OSNwSK 2011, nr 1, poz. 1645. [14] Szerzej wyrok SN z 5 stycznia 2011 r., sygn. akt V KK 64/10, OSNKW 2011, nr 12, poz. 14. [15] J. Grajewski (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Wydawnictwo Wolters Kluwer Business, Warszawa 2010, s. 41. [16] P. Hofmański (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz do artykułów 297–467, t. II, Wydawnictwo Beck, Warszawa 2011, s. 730. [17] Sygn. akt IV KK 256/02, OSPriP 2003, nr 3, poz. 18. [18] Sygn. akt V KZ 5/12, OSNKW 2012, nr 7, poz. 76. [19] A. Kryże, P. Niedzielak, K. Petryna, Wirzman, Kodeks postępowania karnego. Praktyczny komentarz z orzecznictwem, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 2001, s. 855–856. [20] T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Wydawnictwo Wolters Kluwer Business, Warszawa 2008, s. 992. [21] z 2001 r. nr 98, poz. 1070 ze zm. [22] Sygn. akt I KZP 29/06, OSNKW 2007, nr 1, poz. 1. [23] Postanowienie SN z 26 marca 2009 r., sygn. akt I KZP 39/08, OSNKW 2009, nr 5, poz. 36. [24] postanowienia-sn-z-26-marca-2009-r-w-sprawie-dopuszczalnosci-wnoszenia-droga-elektroniczna-pism-p [25] Szerzej A. Cader, Zażalenie na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego [w:] L. Bogunia (red.), Nowa kodyfikacja prawa karnego, t. XIV, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003, s. 97. [26] S. Zabłocki, Postępowanie odwoławcze w Kodeksie postępowania karnego po nowelizacji. Komentarz praktyczny, Wydawnictwo Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003, s. 456–457. Zob. także postanowienie SA we Wrocławiu z 1 kwietnia 2009 r., sygn. akt II AKZ 145/09, OSA 2010, nr 3, poz. 15. [27] Wyrok SN z 5 grudnia 2012 r., sygn. akt III KK 122/12, OSNKW 2013, nr 1, poz. 9. Prawo i praktyka Przygody Radcy Antoniego Odwiedź także Nasze inicjatywy W sytuacji kiedy organ prowadzący postępowanie przygotowawcze wyda postanowienie o jego umorzeniu, a my uważamy, że decyzja ta jest niezgodna ze stanem faktycznym, przysługuje nam odwołanie. Zażalenie na umorzenie śledztwa lub dochodzenia przysługuje pokrzywdzonemu lub jego pełnomocnikowi. Zażalenie na umorzenie postępowania przygotowawczego wnosi się do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. W sprawach z oskarżenia prywatnego zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje prokurator nadrzędny. Natomiast zażalenie na postanowienie prowadzącego postępowanie przygotowawcze, jeżeli nie jest nim prokurator, rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad tym postępowaniem. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia otrzymania decyzji o umorzeniu. Zażalenie w tym przypadku nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia. Określenie stron Należy wskazać stronę, która zażala postanowienie, jednakże w piśmie które nie inicjuje danej sprawy nie ma potrzeby wskazywania miejsca zamieszkania ani numeru PESEL stron, gdyż dane te znajdują się już w aktach sprawy. Podanie sygnatury sprawy Należy podać sygnaturę akt sprawy w której zostało wydane zaskarżane postanowienie. Określenie rodzaju pisma W nagłówku należy określić rodzaj pisma. Pomimo, że prawo procesowe wprost tego nie wymaga, to doktryna oraz judykatura stoi na stanowisku, iż petitum każdego pisma procesowego winno być prawidłowo określone. Podstawa prawna: ustawa z dnia z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego ( z 2020 r. poz. 30). Radosław Pilarski Adwokat oraz doradca restrukturyzacyjny z wieloletnim doświadczeniem w prawie cywilnym, gospodarczym oraz upadłościowym i restrukturyzacyjnym. Postępowanie przygotowawcze stanowi pierwszy etap postępowania karnego w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia ono w dwóch formach: śledztwa albo przestępstw na zbrodnie i występkiPrzestępstwo jest zbrodnią albo występkiem (Art. 7 § 1 kk).Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą (§ 2).Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc (§ 3).ŚledztwoZgodnie z art. 309 kpk, śledztwo prowadzi się w sprawach:w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego;o występki – gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Ochrony Państwa, Straży Marszałkowskiej, Służby Celno-Skarbowej lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego;o występki – gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych;o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia;o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy (art. 310 § 1 kpk).Śledztwo prowadzi prokurator (art. 311 § 1 kpk). Prokurator może powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa (Art. 311 § 2 kpk). W takiej sytuacji Policja może dokonać innych czynności, jeżeli wyłoni się taka potrzeba (§ 4).Powyższe powierzenie nie może obejmować czynności związanych z przedstawieniem zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz zamknięciem śledztwa. Może tu jednak mieć zastosowanie instytucja z art. 308 § 2 kpk (przesłuchania osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego w wypadkach niecierpiących zwłoki) (Art. 311 § 3 kpk).Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa, a w szczególności czynności wymagające postanowienia (§ 5).DochodzenieDochodzenie prowadzi Policja lub organy, o których mowa w art. 312 kpk (Straż Graniczna, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Krajowa Administracja Skarbowa, Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz Żandarmeria Wojskowa, w zakresie ich właściwości, oraz innye organy przewidziane w przepisach szczególnych), chyba że prowadzi je prokurator (Art. 325a § 1 kpk).Zgodnie z art. 325b § 1 kpk, dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 200 000 zł;przewidziane w art. 159 (użycie w bójce niebezpiecznego narzędzia), art. 254a (zamach na urządzenia infrastruktury) i art. 262 § 2 (ograbienie zwłok, grobu lub innego miejsca spoczynku zmarłeg) Kodeksu karnego;przewidziane w art. 279 § 1 (kradzież z włamaniem), art. 286 § 1 i 2 (oszustwo) oraz w art. 289 § 2 (zabór pojazdu, gdy ten stanowi mienie znacznej wartości) Kodeksu karnego, jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 200 000 powyższych spraw nie prowadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w:155 (nieumyślne spowodowanie śmierci),156 § 2 (spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, jeżeli sprawca działa nieumyślnie),157a § 1 (spowodowanie uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu),165 § 2 (sprowadzenie niebezpieczeństwa powszechnego w sposób nieumyślny),168 (doprowadzenie innej osoby do poddania się czynowi nierządnemu przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem),174 § 2 (sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy w sposób nieumyślny),175 (przygotowanie do spowodowania katastrofy),181–184 (powodowanie zniszczeń w przyrodzie),186 (brak dbałości o urządzenia ochronne),201 (kazirodztwo),231 § 1 i 3 (nadużycie władzy),240 § 1 (karalne niezawiadomienie o przestępstwie),250a § 1–3 (łapownictwo wyborcze),265 § 3 (ujawnienie informacji niejawnych o klauzuli „tajne” lub „ściśle tajne w sposób nieumyślny) orazw rozdziale XXXVI (przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym), z wyjątkiem art. 297 (oszustwo kredytowe) i art. 300 (utrudnianie zaspokojenia wierzyciela), i rozdziale XXXVII (przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi) Kodeksu stosowanie do dochodzenia przepisów dotyczących śledztwa Przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia, jeżeli przepisy szczególne o dochodzeniu nie stanowią inaczej (art. 325a § 2 kpk).Zawiadomienie o przestępstwieKażdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (art. 304 § 1 kpk). Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów o przestępstwie lub własne dane świadczące o popełnieniu takiego przestępstwa, co do którego obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora, Policja przekazuje wraz z zebranym materiałem niezwłocznie prokuratorowi (§ 3).Sporządzenie wspólnego protokołu z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającejStosownie do art. 304a kpk, sporządza się wspólny protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej. W protokole tym można również zamieścić wniosek o dotyczący zawiadomienia o przestępstwie ściganym z urzęduW protokole zawiadomienia o przestępstwie nie zamieszcza się danych dotyczących miejsca zamieszkania i miejsca pracy, a także numeru telefonu, telefaksu ani adresu poczty elektronicznej pokrzywdzonych i świadków uczestniczących w czynności. Dane te, niezamieszczone w protokole, zamieszcza się w załączniku do protokołu, który przechowuje się w załączniku adresowym do akt sprawy, do wiadomości organu prowadzącego postępowanie (art. 148a § 1 kpk)Powyższe nie dotyczy jednak miejsca pracy świadka będącego funkcjonariuszem publicznym, składającego zeznania w związku z pełnioną funkcją, chyba że przeprowadzający czynność w postępowaniu przygotowawczym albo przewodniczący składu orzekającego przeprowadzającego czynność uzna, iż dla dobra postępowania karnego nie powinno ono zostać zamieszczone w protokole (§ 2).Jeżeli dane dotyczące miejsca zamieszkania, miejsca pracy, numeru telefonu, telefaksu i adresu poczty elektronicznej pokrzywdzonych i świadków zawarte są w dokumentach innych niż protokół, dokumenty, w całości lub w części, w jakiej zawierają te dane, przechowuje się w załączniku adresowym do akt sprawy, do wiadomości organu prowadzącego postępowanie. Do akt sprawy załącza się uwierzytelnione kserokopie dokumentów lub ich części, sporządzone w sposób uniemożliwiający zapoznanie się z tymi danymi (§ 3).Przeprowadzający czynność w postępowaniu przygotowawczym albo przewodniczący składu sądu – w odniesieniu do protokołu zawiadomienia o przestępstwie, a w odniesieniu do innych dokumentów – organ prowadzący postępowanie przygotowawcze albo prezes sądu lub przewodniczący składu sądu, może zarządzić o odstąpieniu, w całości lub w części, od stosowania wskazanych organiczeń (przepisów § 1 lub 3):jeżeli dane dotyczące miejsca zamieszkania, miejsca pracy, numeru telefonu, telefaksu lub adresu poczty elektronicznej pokrzywdzonego lub świadka są oskarżonemu znane;w odniesieniu do danych dotyczących miejsca zamieszkania, miejsca pracy, numeru telefonu, telefaksu lub adresu poczty elektronicznej pokrzywdzonego lub świadka, jeżeli dane te są związane z miejscem prowadzenia działalności gospodarczej przez pokrzywdzonego lub świadka i zostały przekazane do publicznej wiadomości do właściwego rejestru lub ewidencji;z powodu oczywistego braku potrzeby ochrony danych dotyczących miejsca zamieszkania, miejsca pracy, numeru telefonu, telefaksu lub adresu poczty elektronicznej pokrzywdzonego lub świadka z uwagi na charakter sprawy (art. 148a § 4 kpk).Sąd lub organ prowadzący postępowanie przygotowawcze może ujawnić w niezbędnym zakresie wskazane wyżej dane lub oryginały dokumentów, jeżeli mają one znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 148a § 5 kpk).Dane lub oryginały dokumentów znajdujące się w załączniku adresowym udostępnia się wyłącznie organom państwowym oraz organom samorządu terytorialnego na ich wniosek, jeżeli jest to niezbędne dla wykonywania ustawowych zadań tych organów. Można je udostępnić także na wniosek innych instytucji lub osób, jeżeli przemawia za tym ich ważny interes (Art. 156a kpk).Wydanie potwierdzenia złożenia zawiadomienia o przestępstwieNa wniosek pokrzywdzonego składającego zawiadomienie o przestępstwie wydaje mu się potwierdzenie złożenia zawiadomienia, zawierające datę oraz miejsce jego przyjęcia, wskazanie organu przyjmującego wraz z danymi do kontaktu, sygnaturę sprawy, dane określające tożsamość pokrzywdzonego, czas i miejsce popełnienia czynu, którego dotyczy zawiadomienie, oraz zwięzły opis czynu i wyrządzonej szkody. O prawie tym należy pokrzywdzonego pouczyć (art. 304b kpk).Wszczęcie postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia)Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa, w którym określa się czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną (art. 303 kpk).Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź o odmowie wszczęcia śledztwa (art. 305 § 1 kpk).Postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje prokurator. Postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu śledztwa wydaje prokurator albo Policja; postanowienie wydane przez Policję zatwierdza prokurator (§ 3).O wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa zawiadamia się osobę lub instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, oraz ujawnionego pokrzywdzonego, a o umorzeniu także podejrzanego – z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach (§ 4).Faktyczne przesłanki wszczęcia postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia)Jak wskazuje Stanisław Stachowiak w artykule „Odmowa wszczęcia śledztwa lub dochodzenia” (Prokuratura i Prawo 7-8, 2006) – zakładając pewne uproszczenie, można przyjąć, że jeśli na kanwie określonego zdarzenia faktycznego, będącego przedmiotem badania przez organ ścigania, można zbudować kilka wersji ujmujących przebieg tego zdarzenia i jeśli choćby jedna z tych poprawnie zbudowanych wersji wskazuje na możliwość popełnienia przestępstwa, należy przyjąć, że zachodzi „uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa”.Jest oczywiste, że w takich przypadkach pierwszoplanowym zadaniem wszczętego postępowania przygotowawczego będzie rzetelne zbadanie przyjętych wersji i w zależności od tego, która z nich znajdzie potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym, podjęcie odpowiedniej decyzji procesowej. Jeśli potwierdzenie znajdzie wersja, że przestępstwa nie popełniono, należy postępowanie przygotowawcze umorzyć. Jeśli zaś potwierdzi się wersja, że przestępstwo popełniono, śledztwo lub dochodzenie będzie kontynuowane i będą realizowane zadania wyznaczone dla tego stadium lub dochodzenie może i powinno być wszczęte wtedy, kiedy można przyjąć hipotezę, że popełniono przestępstwo, a hipoteza ta znajduje oparcie w wiadomościach (wiedzy) dotyczących określonego zdarzenia faktycznego. Podejrzenie popełnienia przestępstwa musi być uzasadnione (art. 303 Jest to tzw. podstawa faktyczna wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, czyli faktyczna zasadność ścigania w rozumieniu zasady legalizmu (art. 10 Dla podjęcia decyzji o wszczęciu wymagane jest więc posiadanie danych, z których w zasadny sposób można podejrzewać, że miało miejsce w powyższym artykule podkreśla również, że brak oficjalnego złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa nie stanowi przeszkody dla wszczęcia postępowania przygotowawczego przez organy ścigania. Art. 307 § 1 kpk pozwala bowiem na przeprowadzenie postępowania sprawdzającego zarówno dla sprawdzenia informacji zawartych w zawiadomieniu o popełnionym przestępstwie, jak i dla sprawdzenia własnych informacji organu ścigania (tak też: S. Cora, Z problematyki zawiadomienia o przestępstwie, (w:) Gdańskie Studia Prawnicze – Aktualne problemy prawa i procesu karnego. Księga ofiarowana Profesorowi Janowi Grajew-skiemu, pod red. M. Płachty, Gdańsk 2003, tom XI, s. 266.).Uzupełnienie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie lub dokonanie sprawdzenia faktów w tym zakresieStosownie do art. 307 § 1 kpk, jeżeli zachodzi potrzeba, można zażądać uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie lub dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie. W tym wypadku postanowienie o wszczęciu śledztwa albo o odmowie wszczęcia należy wydać najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania postępowaniu sprawdzającym nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu, z wyjątkiem przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie lub wniosku o ściganie oraz czynności uzupełnienia danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie poprzez przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej, na co zezwala art. 307 § 3 (§ 2).Powyższą zasadę (opisaną w art. 307 § 2 kpk) stosuje się odpowiednio także w wypadku podejmowania przez organy ścigania przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa sprawdzenia własnych informacji, nasuwających przypuszczenie, że popełniono przestępstwo (§ 5).Odmowa wszczęcia śledztwa lub jego umorzenieJeżeli postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, a nie zachodzą warunki określone w art. 324 kpk (umorzenie w przypadku niepoczytalności sprawcy), umarza się śledztwo bez konieczności uprzedniego zaznajomienia z materiałami postępowania i jego zamknięcia (Art. 322 § 1 kpk).Postanowienie o umorzeniu śledztwa powinno zawierać, oprócz danych wymienionych w art. 94 kpk (oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowienie, datę wydania postanowienia, wskazanie sprawy, rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej, uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia od tego wymagania), dokładne określenie czynu i jego kwalifikacji prawnej oraz wskazanie przyczyn umorzenia (§ 2).Jeżeli umorzenie następuje po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów albo przesłuchaniu osoby w charakterze podejrzanego, postanowienie o umorzeniu powinno zawierać także imię i nazwisko podejrzanego oraz w razie potrzeby inne dane o jego osobie (§ 3).Odmowa wszczęcia dochodzenia lub jego umorzeniePostanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie. Mogą one zostać zamieszczone w protokole, o którym mowa w art. 304a (wspólny protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej), i nie wymagają uzasadnienia. Na wniosek strony organ prowadzący dochodzenie podaje ustnie najważniejsze powody rozstrzygnięcia (art. 325e § 1 kpk).Powyższe postanowienia, z wyjątkiem postanowienia o wszczęciu dochodzenia oraz umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, zatwierdza prokurator (§ 2).Przesłanki odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego (śledztwa albo dochodzenia)Art. 305 § 1 kpk nakazuje niezwłocznie, a więc bez zbędnej zwłoki, wydać postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, na skutek złożenia zawiadomienia o przestępstwie, jeżeli zachodzą negatywne warunki dopuszczalności postępowania karnego, wskazane a contrario w treści art. 303 w postaci braku podstawy faktycznej wszczęcia postępowania karnego lub wskazane w treści art. 17 § 1 tj. istnieją tzw. negatywne przesłanki procesowe (Jarosław Łupiński: Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego (Prokuratura i Prawo 5, 2007).Postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania karnego rozstrzyga bowiem w przedmiocie materialnej przesłanki określonej w art. 303 oraz wartości i znaczenia przesłanek procesowych, stanowiących zespół elementów ograniczających dopuszczalność wszczęcia postępowania karnego nawet wówczas, gdy istnieje przesłanka materialna. Decyzja ta rozstrzyga w istocie o niemożności (brak przesłanki o charakterze materialnym) lub niedopuszczalności (istnienie ujemnej przesłanki procesowej) powstania zasadniczego przedmiotu postępowania karnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1999 r., II KZ 70/99, OSNKW 1999, 11–12, poz. 75; a także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2000 r., II KZ 58/00, LEX nr 50926).Zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania przygotowawczegoStosownie do art. 306 § 1 kpk, na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa przysługuje zażalenie:pokrzywdzonemu;instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie (instytucja wymieniona w art. 305 § 4 kpk)osobie, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, jeżeli wskutek przestępstwa doszło do naruszenia jej praw (osoba wymieniona w art. 305 § 4 kpk).Uprawnionym do złożenia zażalenia przysługuje prawo przejrzenia akt. W celu przejrzenia akt prokurator może udostępnić akta w postaci elektronicznej (art. 306 § 1b).Zażalenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw wnosi się do prokuratora właściwego do sprawowania nadzoru nad dochodzeniem. Jeżeli prokurator nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu (§ 4).Zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia)Na postanowienie o umorzeniu śledztwa przysługuje zażalenie:stronom;instytucji państwowej lub samorządowej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie; osobie, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie określonym w art. 228–231, art. 233, art. 235, art. 236, art. 245, art. 270–277, art. 278–294 lub w art. 296–306 Kodeksu karnego, jeżeli postępowanie karne wszczęto w wyniku jej zawiadomienia, a wskutek tego przestępstwa doszło do naruszenia jej do złożenia zażalenia przysługuje prawo przejrzenia akt. W celu przejrzenia akt prokurator może udostępnić akta w postaci elektronicznej (art. 306 § 1b).Uchylenie postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego (lub jego umorzeniu) Uchylając postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia, sąd wskazuje powody uchylenia, a w miarę potrzeby także okoliczności, które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy przeprowadzić. Wskazania te są dla organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze wiążące (Art. 330 § 1 kpk).Jeżeli organ prowadzący postępowanie nadal nie znajduje podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, wydaje ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia. Postanowienie to podlega zaskarżeniu tylko do prokuratora nadrzędnego. W razie utrzymania w mocy zaskarżonego postanowienia pokrzywdzony, który dwukrotnie wykorzystał uprawnienia przewidziane w art. 306 § 1 i 1a (zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania przygotowawczego lub jego umorzenie), może wnieść subsydiarny akt oskarżenia określony w art. 55 § 1 kpk – o czym należy go pouczyć (Art. 330 § 2 kpk).Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie (§ 3).Jak wspomniano, kwestie związane z zażaleniem na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa stosuje się odpowiednio do właściwy do podejmowania czynności w postępowaniu przygotowawczymPrzewidzianych w ustawie czynności w postępowaniu przygotowawczym dokonuje na posiedzeniu sąd powołany do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej (Art. 329 § 1 kpk).Sąd dokonuje czynności jednoosobowo także wtedy, gdy rozpoznaje zażalenie na czynności postępowania przygotowawczego, chyba że ustawa stanowi inaczej (§ 2).Definicja pokrzywdzonegoJak wskazano, pokrzywdzonemu przysługuje prawo do złożenia zażalenia na odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego oraz złożenia subsydiarnego aktu oskarżenia. Zgodnie art. 49 § 1 kpk, pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez 49 § 2 kpk wskazuje, że pokrzywdzonym może być także niemająca osobowości prawnej:instytucja państwowa lub samorządowa;inna jednostka organizacyjna, której odrębne przepisy przyznają zdolność sprawach o przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, o których mowa w art. 218–221 oraz w art. 225 § 2 kk, organy Państwowej Inspekcji Pracy mogą wykonywać prawa pokrzywdzonego, jeżeli w zakresie swego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania (§ 3a).W sprawach o przestępstwa, którymi wyrządzono szkodę w mieniu instytucji lub jednostki organizacyjnej, o której mowa w art. 49 § 2 kpk, jeżeli nie działa organ pokrzywdzonej instytucji lub jednostki organizacyjnej, prawa pokrzywdzonego mogą wykonywać organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie prawna zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia)Podstawą prawna zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia) jest wspomniany art. 306 § 1 kpk w związku z art. 465 § 1 i § 2 kpk. Stosownie do art. 465 § 1 kpk, przepisy dotyczące zażaleń na postanowienia sądu stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia prokuratora i prowadzącego postępowanie postanowienie prokuratora przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 465 § 2 kpk). Zażalenie na postanowienie prowadzącego postępowanie przygotowawcze, jeżeli nie jest nim prokurator, rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad tym postępowaniem (art. 465 § 3 kpk).Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia – od daty doręczenia (Art. 460 kpk). Sąd (a w wypadku zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego – Prokurator), na którego postanowienie złożono zażalenie, może je uwzględnić, jeżeli orzeka w tym samym składzie, w którym wydał zaskarżone postanowienie; w innych wypadkach prezes sądu (prokurator) przekazuje zażalenie niezwłocznie, wraz z aktami lub niezbędnymi odpisami z akt sprawy, sądowi powołanemu do rozpoznania zażalenia (Art. 463 § 1 kpk).Subsydiarny akt oskarżenia w przypadku odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczegoZgodnie z art. 55 § 1 kpk, w razie powtórnego wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2 kpk, a więc w sytuacji, gdy po uchyleniu przez sąd postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, organ ten nadal nie znajduje podstaw do wniesienia aktu oskarżenia i wydaje ponowne postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego (które to postanowienie podlega zaskarżeniu tylko do prokuratora nadrzędnego), pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu prokuratora nadrzędnego o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia wnieść akt oskarżenia do sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla powyższym wypadku na polecenie sądu Policja dokonuje określonych przez sąd czynności dowodowych, po czym ich wyniki przekazuje sądowi. Przepis art. 308 stosuje się odpowiednio (postępowanie w niezbędnym zakresie).Przepisów art. 339 § 3 pkt 3a (zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego) i art. 396a (przerwanie lub odroczenie rozprawy celem usunięcia braków postępowania przygotowawczego) nie stosuje 55 § 2 kpk wprowadza warunek, ze akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata, radcę prawnego albo radcę Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, z zachowaniem warunków określonych w art. 332 (składniki aktu oskarżenia) i art. 333 § 1 (elementy dodatkowe aktu oskarżenia).O wniesieniu aktu oskarżenia zawiadamia się innych pokrzywdzonych znanych sądowi (§ 2a). Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do postępowania (§ 3).Do sprawy wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego może w każdym czasie wstąpić prokurator, stając się oskarżycielem publicznym. Postępowanie toczy się wówczas z oskarżenia publicznego, a pokrzywdzony, który wniósł akt oskarżenia, korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego (o którym mowa w art. 54). Cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego jest dopuszczalne jedynie za zgodą pokrzywdzonego, który wniósł akt oskarżenia, a w razie przyłączenia się do postępowania innego pokrzywdzonego – również tego pokrzywdzonego (§ 4).Subsydiarny akt oskarżenia można wnieść jedynie w sprawach ściąganych z oskarżenia publicznego (również w sprawach, w których przepis karny wymaga złożenia wniosku o ściganie sprawcy, gdyż te również są ścigane z oskarżenia publicznego).Początek biegu miesięcznego terminu do złożenia subsydiarnego aktu oskarżeniaZgodnie z literalnym brzmieniem art. 55 § 1 kpk, uprawnienie do złożenia subsydiarnego aktu oskarżenia pokrzywdzony może zrealizować „w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu prokuratora nadrzędnego o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia”.Sformułowanie to doprowadziło do ukształtowania się tezy, że wskazany termin biegnie od daty doręczenia zawiadomienia pokrzywdzonemu, bez względu na fakt odbioru takiego zawiadomienia przez reprezentującego go w postępowaniu przygotowawczym pełnomocnika (tak: Dobrosława Szumiło-Kulczycka, Palestra 10/2020 oraz przywołana tam literatura: K. Eichstaedt, Komentarz do art. 55 Kodeksu postępowania karnego, teza 5 (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1 (art. 1–424), red. D. Świecki, LEX/el. 2018; S. Steinborn, Komentarz do art. 55 Kodeksu postępowania karnego, teza 8 (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów, LEX/el. 2016; K. Dudka, Komentarz orzeczniczy do art. 55 Kodeksu postępowania karnego (w:) Kodeks postępowania karnego. Wybór orzecznictwa z komentarzem, red. K. Dudka, Warszawa 2015. Artykuł zawiera też odrębne spojrzenie na powyższą tezę).Sposób obliczania terminu do złożenia subsydiarnego aktu oskarżeniaZgodnie z brzmieniem art. 123 § 2 jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach, to koniec terminu przypada na dzień miesiąca, który odpowiada początkowi terminu, przy czym jeżeli w danym miesiącu nie ma takiego dnia, koniec terminu przypada na ostatni dzień tego miesiąca. Cytowany przepis wyraża normę modyfikującą sposób obliczania terminu podany w art. 123 § 1 w przypadku, gdy termin ustawowy jest oznaczony (między innymi) w miesiącach. Koniec takiego terminu przypada zawsze na dzień miesiąca odpowiadający początkowi terminu. Jeśli zatem postanowienie doręczono w dniu 23 maja, to termin miesięczny upływał z dniem 23 wysłanie aktu oskarżenia w dniu 24 czerwca, przy uwzględnieniu treści art. 123 § 2 kpk, a z pominięciem art. 123 § 3 (w brzmieniu: jeżeli koniec terminu przypada na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy lub na sobotę, czynność można wykonać następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą), nastąpiłoby z jednodniowym opóźnieniem. Tak też sposób obliczania terminu miesięcznego postrzega się w piśmiennictwie (M. Kurowski (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. D. Świecki, 474-475, Warszawa 2015; A. Sakowicz: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2015, s. 307; P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 765, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2016 r., sygn. akt V KK 243/16).Wobec powyższego norma wyrażona w art. 123 § 1 zakazująca wliczania do biegu terminu dnia, od którego liczy się termin, nie ma zastosowania do terminów oznaczonych w tygodniach, miesiącach lub terminu do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżeniaNa kanwie sprawy rozpatrywanej przez Sąd Najwyższy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2016 r., sygn. akt V KK 243/16), powstało zagadnienie charakteru terminu do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia. Pojawiło się stanowisko, że jeśli miesięczny termin określony w art. 55 § 1 uprawniający do złożenia aktu oskarżenia, upływał w dniu 23 czerwca, to nawet wtedy, gdy dzień ten wypadał w niedzielę, a więc w dzień uznany przez ustawę za wolny od pracy, nadanie aktu oskarżenia w dniu 24 czerwca było już spóźnione, a tym samym nie wywołało skutków Okręgowy wskazywał, że przepis art. 123 § 3 który dopuszcza dokonanie czynności procesowej w dniu następnym po wolnym od pracy, nie ma zastosowania do terminu określonego w art. 55 § 1 gdyż ten jest terminem prekluzyjnym, ale mającym także charakter materialnoprawny. Wywodził, że właśnie ze względu na materialnoprawne znaczenie tego terminu, z jego upływem liczonym według art. 123 § 2 a więc z dniem 23 czerwca 2013 r., pokrzywdzony utracił definitywnie uprawnienie do wystąpienia z oskarżeniem subsydiarnym (bezskuteczność).Sąd Najwyższy uznał, że przytoczone stanowisko Sądu Okręgowego jest nietrafne z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że wbrew temu, co stwierdził Sąd odwoławczy, termin określony w art. 55 § 1 nie ma charakteru materialnoprawnego. Nie tylko dlatego, że przepis ten jest zamieszczony w ustawie procesowej, ale z tego przede wszystkim względu, że nie reguluje on zasad ani żadnej innej materii normującej odpowiedzialność karną za popełnienie czynu zabronionego (tak: I. Nowikowski: O regułach obliczania terminów w procesie karnym (w:) Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi T. Bojarskiemu, Lublin 2011, s. 893; tenże: Funkcja gwarancyjna terminów w polskim Kodeksie postępowania karnego, Studia Iuridica Lubliniensia 2013, nr 20, s. 31).Po drugie, jeśli pominąć nietrafność uznania terminu z art. 55 § 1 za materialnoprawny, a pozostać przy nim jako terminie prekluzyjnym, to nie sposób wskazać argumentów prawnych, które uzasadniałyby niestosowanie art. 123 § 3 do terminu wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia. Co prawda w piśmiennictwie wyrażane są poglądy, że do pewnych terminów procesowych nie stosuje się przepisu uprawniającego do dokonania czynności w dniu następnym po uznanym przez ustawę za wolny od pracy, ale odnoszą się one wyłącznie do terminów procesowych o charakterze gwarancyjnym, określanych też jako tu o terminy oznaczone w art. 328 § 2 (uprawnienie Prokuratora Generalnego do uchylenia postanowienia o umorzeniu postępowania na niekorzyść podejrzanego tylko w terminie roku od jego uprawomocnienia) i w art. 524 § 3 (niedopuszczalność uwzględnienia kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia). Zauważyć trzeba, że funkcją tych terminów jest petryfikowanie stanów procesowych, w których doszło do prawomocnego zakończenia postępowania karnego w stadium postępowania przygotowawczego lub w stadium postępowania sądowego, a ściślej ujmując, w których postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone (art. 17 § 1 pkt 7 właśnie wypływa potrzeba zagwarantowania trwałości prawomocnego rozstrzygnięcia (res iudicata) i daleko idącego ograniczenia możliwości jego uchylania i dalszego orzekania na niekorzyść (tak: F. Prusak: Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym, Warszawa 1984, s. 232; W. Grzeszczyk: Przebieg postępowania przygotowawczego, (w:) Nowa kodyfikacja karna, Warszawa 1997, s. 163, I. Nowikowski: Terminy w kodeksie postępowania karnego, Lublin 1988; s. 53; tenże: glosa do wyroku SN z dnia 25 kwietnia 1984 r., IV KR 99/84, OSPiKA 1986, z. 7-8).Termin określony w art. 55 § 1 ma odmienny charakter, gdyż nie występuje w takich sytuacjach procesowych, jak wskazane w art. 328 § 2 i w art. 524 § 3 Podkreślić należy, że ponowne wydanie przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego nie oznacza definitywnego zakończenia postępowania karnego, skoro nie stwarza podejrzanemu ani innej osobie, która potencjalnie mogłaby znaleźć się w tej roli po ewentualnym wszczęciu postępowania in personam, takiej gwarancji, jak w sytuacji res iudicata. Każda z tych decyzji procesowych prokuratora rodzi po stronie pokrzywdzonego, jeśli tylko występuje w sprawie, uprawnienie do złożenia aktu oskarżenia w roli oskarżyciela posiłkowego, czego następstwem jest kontynuowanie postępowania karnego, już w stadium sądowym. Byt postępowania karnego jest wówczas uzależniony od tego, czy pokrzywdzony wykorzysta swoje uprawnienie do oskarżenia argumentu za tym, że sam ściśle „kalendarzowy” upływ terminu z art. 55 § 1 nie zawsze uniemożliwia wykorzystanie uprawnienia do złożenia subsydiarnego aktu oskarżenia, dostarczają wprowadzone z dniem 1 lipca 2015 r. regulacje zawarte w art. 127a § 1 i 2 k, W myśl tych przepisów, jeżeli warunkiem skuteczności czynności procesowej jest jej dokonanie przez obrońcę lub pełnomocnika, termin dokonania ulega zawieszeniu dla strony postępowania na czas rozpoznania wniosku o przyznanie pomocy prawnej w tym zakresie, przy czym w wypadku wyznaczenia obrońcy lub pełnomocnika z urzędu termin do dokonania czynności przez wyznaczonego przedstawiciela procesowego rozpoczyna bieg od daty doręczenia mu postanowienia lub zarządzenia o tym w związku z tym zauważyć, że w myśl art. 55 § 2 warunkiem skutecznego wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia jest sporządzenie go przez pełnomocnika. Jeśli zatem pokrzywdzony będzie się ubiegał o przyznanie mu pomocy prawnej w tym zakresie, to pragmatycznie prognozując, ewentualne wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia z reguły nie nastąpi przed upływem miesiąca od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania, gdyż termin ów rozpocznie bieg od doręczenia pełnomocnikowi zarządzenia o wyznaczeniu go w tej to, że w praktyce złożenie subsydiarnego aktu oskarżenia może nastąpić po upływie miesiąca od doręczenia zawiadomienia pokrzywdzonemu o postanowieniu prokuratora odmawiającego wszczęcia lub o umarzającego postępowanie. Wszystko to prowadzi do konkluzji, że przy obliczaniu terminu miesięcznego, o którym mowa w art. 55 § 1 mającego charakter prekluzyjny, stosuje się także art. 123 § 3 Jeśli zatem koniec terminu miesięcznego do złożenia subsydiarnego aktu oskarżenia przypada na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy, to czynność tę można wykonać następnego wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2Sąd Apelacyjny w Szczecinie w postanowieniu z dnia 12 lutego 2014 r., sygn. akt II AKz 448/13 wskazał, że możliwość wniesienia przez pokrzywdzony podmiot aktu oskarżenia o przestępstwo ścigane z urzędu, obwarowana została koniecznością spełnienia ściśle określonych warunków, ujętych w przepisach Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z brzmieniem art. 55 §1 podstawową przesłanką umożliwiającą wniesienie tzw. subsydiarnego aktu oskarżenia jest powtórne wydanie przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2 treści przepisu art. 330 § 2 ściśle związanego z przepisem art. 330 § 1 (znajdującego się w Rozdziale 38 kpk: Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym) wynika natomiast, że chodzi tu o ponowne umorzenie postępowania lub odmowę jego wszczęcia przez prokuratora, ale tylko po uchyleniu poprzedniej takiej samej jego decyzji przez sąd rozpoznający zażalenie na pierwotne postanowienie o umorzeniu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego. Konieczność spełnienia tego warunku podkreślana jest także w literaturze prawniczej (tak m. in.: Jan Grajewski w: J. Grajewski, Paprzycki, S. Steinborn: Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom I, Zakamycze 2006, teza 2 do art. 55; Tomasz Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Zakamycze 2003, teza 1 do art. 55).Jeszcze na gruncie przepisów postępowania karnego przed nowelizacją z 2007 r. ukształtował się zarówno w orzecznictwie jak i doktrynie pogląd, że możliwość wniesienia samoistnej skargi posiłkowej o czyn ścigany z urzędu zachodzi jedynie wówczas, gdy prokurator – po uprzednim uchyleniu przez sąd postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania – nie znajdując nadal podstaw do wniesienia oskarżenia, wydaje po raz wtóry takie samo postanowienie, jak to, które było przedmiotem zaskarżenia. Taka możliwość nie istnieje zaś wtedy, gdy prokurator – po uchyleniu wskazanego postanowienia – wszczął dochodzenie lub śledztwo, a następnie je umorzył, zaś tok zaskarżenia tej decyzji, prowadzący do powtórnego jej podjęcia a następnie kolejnego zaskarżenia, nie został ponownie wyczerpany (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia r., OSNwSK 2006/1/872, LEX 33235).Odnośnie stwierdzenia: „w razie powtórnego wydania” – o powtórzeniu na nowo można bowiem mówić tylko wówczas, gdy co najmniej drugi raz zrobiono to samo. O takiej sytuacji – w kontekście art. 330 §2 – można mówić tylko wtedy, gdy powtórnie zapadnie takie samo postanowienie, tj. musi być wydane dwukrotnie postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia albo dwa razy postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia (tak: Prokuratura i Prawo 2000 r., nr 1, nowelizacji Kodeksu postępowania karnego z 2007 r. doktryna nadal stoi na powyższym stanowisku (vide Komentarz do Kodeksu postępowania karnego pod red. J. Grajewskiego, T. I, wydanie 2, Warszawa 2010, s. 1037, teza 7 oraz komentarz do Kodeksu postępowania karnego pod red. T. Grzegorczyka, wydanie 5, Warszawa 2008, s. 726, teza 5). W istocie linia orzecznicza w tej sprawie także nie ulegała zmianie (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 14 czerwca 2010 r., sygn. akt II AKz 197/10).Konieczna jest zatem pozytywna dla pokrzywdzonego decyzja sądowa, wydana w ramach czynności sądowych w postępowaniu przygotowawczym, o której mowa w art. 330 § 1 do której odnosi się przepis art. 330 § 2 warunkującej możliwość wniesienia aktu oskarżenia przez tzw. oskarżyciela subsydiarnego w trybie art. 55 § 1 wykładnia zgodna jest także z celem instytucji tzw. subsydiarnego aktu oskarżenia, który wzmacnia sądową kontrolę decyzji organów pozasądowych o zakończeniu postępowania karnego poprzez umożliwienie pokrzywdzonemu, gdy ponownie wbrew wyrażonemu procesowo stanowisku sądu postępowanie przygotowawcze zostaje umorzone, przeniesienie sprawy bezpośrednio do fazy postępowania jurysdykcyjnego, przy jednoczesnym zabezpieczeniu przed pochopnym stawianiem kogokolwiek w stan oskarżenia właśnie poprzez konieczność wydania przynajmniej jednej decyzji sądu potwierdzającej niezasadność umorzenia postępowania przygotowawczego. Jeżeli w sprawie takiej decyzji sądowej nie było, zatem ponowne umorzenie śledztwa przez prokuratora nie może być uznane za „powtórne wydanie przez prokuratora postanowienia o umorzeniu postępowania w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2 kroków do złożenia subsydiarnego aktu oskarżenia*W przypadku zatem pierwotnej odmowy wszczęcia postępowania, a następnie, po skutecznym zażaleniu do sądu, organy ścigania wszczynają postępowanie, lecz następnie je umarzają, należy złożyć zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania, następnie powstają następujące dwie możliwości:brak powodzenia tegoż zażalenia do sądu, i utrzymanie przez sąd w mocy postanowienia o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia – co powoduje, że pokrzywdzonemu nie będzie przysługiwało prawo do złożenia subsydiarnego aktu oskarżenia;wydanie ponownego postanowienia sądu o uchyleniu postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego, co spowoduje jego dalsze prowadzenie przez organy ścigania. Wówczas, jeżeli organ ścigania ponownie wyda postanowienie o umorzeniu postępowania, pokrzywdzony uzyska prawo do złożenia zażalenia do prokuratora nadrzędnego na powyższe (powtórne) postanowienie o umorzeniu. Negatywne ustosunkowanie się prokuratora nadrzędnego do zażalenia otwiera drogę do złożenia subsydiarnego aktu oskarżenia. Znaczenie umorzenia lub odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczegoUmorzone postępowanie przygotowawcze może być w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora, jeżeli nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego. Przepis ten stosuje się odpowiednio w sprawie, w której odmówiono wszczęcia śledztwa lub dochodzenia (Art. 327 § 1 kpk).Prawomocnie umorzone postępowanie przygotowawcze wznawia się przeciwko osobie, która występowała w charakterze podejrzanego, na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu, tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo gdy zachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3 kpk (umorzenie absorpcyjne). Przewidziane w ustawie ograniczenia okresu tymczasowego aresztowania stosuje się wówczas do łącznego czasu trwania tego środka (§ 2).Przed wydaniem postanowienia o podjęciu lub wznowieniu, prokurator może przedsięwziąć osobiście lub zlecić Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych w celu sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia (§ 3).Po wniesieniu aktu oskarżenia sąd umarza jednak postępowanie, jeżeli stwierdzi, że postępowanie przygotowawcze wznowiono mimo braku podstaw (§ 4).Prokurator Generalny może uchylić prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było niezasadne. Nie dotyczy to wypadku, w którym sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu (Art. 328. § 1 kpk).Po upływie roku od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu Prokurator Generalny może uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego (§ 2). CYTATUchwała Pełnego Składu Izby Karnej Sądu Najwyższegoz dnia 9 października 2000 KZP 4/2000Postanowienie sądu, wydane na podstawie art. 306 § 2 kpk, utrzymujące w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego przeciwko osobie nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie sądowe, a zatem nie przysługuje od niego kasacja w trybie określonym w art. 521 Pierwszy Prezes SN L. Gardocki. Prezes SN L. Paprzycki. Sędziowie Izby Karnej SN: J. Bratoszewski, A. Deptuła, E. Gaberle, H. Gordon-Krakowska, H. Gradzik, T. Grzegorczyk, P. Hofmański, P. Kalinowski, A. Konopka, W. Kozielewicz, L. Misiurkiewicz, M. Młodzik, J. Musioł, D. Rysińska (sprawozdawca), E. Sadzik, A. Siuchniński (sprawozdawca), J. Skwierawski, J. Steckiewicz, Z. Stefaniak, E. Strużyna, J. Szewczyk, F. Tarnowski, S. Prokuratora Generalnego - Prokurator Krajowy H. Pracki. Sąd Najwyższy w sprawie Leona S., po rozpoznaniu, przekazanego na podstawie art. 17 ust. 2 w zw. z art. 13 pkt 4 ustawy o Sądzie Najwyższym przez skład siedmiu sędziów SN, postanowieniem z dnia 21 marca 2000 r. I KZP 4/2000, pełnemu składowi Izby Karnej zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy: „Czy postanowienie sądu o utrzymaniu w mocy postanowienia o umorzeniu postępowania przeciwko osobie, wydane na podstawie art. 306 § 2 kpk jest orzeczeniem kończącym postępowanie sądowe w rozumieniu art. 521 kpk?”uchwalił udzielić odpowiedzi jak Zagadnienie będące przedmiotem pytania prawnego powstało w następującym układzie procesowym. Prokurator Prokuratury Rejonowej w P., postanowieniem z dnia 19 lutego 1999 r., umorzył śledztwo prowadzone przeciwko Leonowi S. o przestępstwo określone w art. 291 kk, i tym samym postanowieniem umorzył śledztwo w sprawie o przestępstwo określone w art. 278 § 1 kk. Po rozpoznaniu zażalenia pokrzywdzonego Jana U., w trybie art. 306 § 2 kpk, Sąd Rejonowy w P., postanowieniem z dnia 13 maja 1999 r., utrzymał w mocy postanowienie prokuratora. Od tego postanowienia Sądu Rejonowego kasację na niekorzyść podejrzanego Leona S. wywiódł Prokurator Generalny. Rozpoznając kasację na rozprawie w dniu 14 stycznia 2000 r. Sąd Najwyższy, orzekając w składzie trzech sędziów, powziąwszy wątpliwość, czy środek ten jest dopuszczalny, odroczył wydanie orzeczenia i na podstawie art. 441 § 2 kpk w zw. z art. 518 kpk przekazał powiększonemu składowi Sądu Najwyższego do rozstrzygnięcia przedstawione na wstępie zagadnienie prawne. Rozpoznając sprawę w składzie siedmiu sędziów. Sąd Najwyższy uznał, że ranga przedstawionego zagadnienia prawnego - zwłaszcza z uwagi na konsekwencje rozstrzygnięcia dla dopuszczalności wnoszenia kasacji przez podmioty wymienione w art. 521 kpk od postanowień sądu utrzymujących w mocy decyzje prokuratora o umorzeniu prowadzonego przeciwko osobie postępowania przygotowawczego - uzasadnia podjęcie uchwały przez skład całej Izby Karnej Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Karnej zważył, co następuje: Przepis art. 521 kpk, dający podmiotom w nim wymienionym szczególne, odmienne niż stronom procesowym, uprawnienie do wnoszenia kasacji, możliwość tę przewiduje w odniesieniu do prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie sądowe. Zauważyć trzeba, iż ustawa nie stawia wymagań, by opisane w niej orzeczenie było orzeczeniem kończącym postępowanie karne (w sprawie), lecz by kończyło ono sądowe stadium tego postępowania. W przytoczonych aspektach dotychczasowe rozważania doktryny oraz judykatury, prowadzone na gruncie przepisów kodeksu postępowania karnego z 1969 r., koncentrowały się głównie na zagadnieniach, związanych z kończącym charakterem, podlegających kontroli w drodze nadzwyczajnych środków zaskarżenia, orzeczeń, jako stwarzających trwałą sytuację prawną po przeprowadzeniu postępowania w danym przedmiocie. Odnoszono to nie tylko do orzeczeń rozstrzygających o odpowiedzialności karnej za zarzucany czyn, ale również do orzeczeń kończących sądowe postępowania uboczne, które mają swój odrębny samoistny przedmiot (Z. Doda, J. Grajewski, A. Murzynowski: Kasacja w postępowaniu karnym - Komentarz, Warszawa 1969, str. 18-19; vide ponadto postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 1998 r. II KKN 416/97 - co do przepadku przedmiotu poręczenia majątkowego - OSNKW 1998/3-4 poz. 18, z drugiej zaś strony postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 25 lipca 1997 r. II KZ 90/97 - co do złożenia przedmiotu do depozytu sądowego - OSNKW 1997/9-10 poz. 81; z dnia 15 października 1996 r. IV KKN 274/96 - co do udzielenia przerwy w karze - OSNKW 1997/1-2 poz. 16; z dnia 19 czerwca 1996 r. II KZ 19/96 - co do odroczenia jej wykonania - OSNKW 1996/9-10 poz. 62). Zagadnienie zakończenia sądowego stadium postępowania, jako warunku nadzwyczajnej zaskarżalności zapadłego orzeczenia, poruszane było natomiast na gruncie rozważań nad możliwością wniesienia kasacji (wcześniej - rewizji nadzwyczajnej) od orzeczenia sądu apelacyjnego w przedmiocie stwierdzenia prawnej dopuszczalności ekstradycji (uchwała z dnia 17 października 1996 r. I KZP 27/96 - OSNKW 1997/1-2 poz. 1) oraz od orzeczenia sądu utrzymującego w mocy postanowienie prokuratora o warunkowym umorzeniu postępowania przygotowawczego po wniesieniu zażalenia na jego warunki (uchwała z dnia 29 stycznia 1971 r. VI KZP 26/69 - OSNKW 1971/3 poz. 33; postanowienie z dnia 3 kwietnia 1996 r. II KKN 3/96 - OSNKW 1996/5-6 poz. 32). W tym ostatnim przedmiocie, zawierającym w sobie problematykę odnoszącą się zarówno do postępowania przygotowawczego, jak i jurysdykcyjnego - co jest interesujące z punktu widzenia postawionego w niniejszej sprawie zagadnienia prawnego - główne trudności interpretacyjne wynikały z niekonsekwencji tkwiących w kształcie poprzednio obowiązującego modelu postępowania karnego (w tym jego stadium przygotowawczego) oraz z niejasności przyjętych w ustawie rozwiązań procesowych, odnoszących się w szczególności do zasad wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, rozdziału funkcji ścigania i orzekania oraz zasad kontroli odwoławczej (zob. A. Murzynowski: Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1994, str. 220-222 i powołana tam literatura; zob. również publikacje odnoszące się do projektów zmian kodeksu postępowania karnego, w tym J. Grajewski: Węzłowe zagadnienia modelu postępowania przygotowawczego w polskim procesie karnym, Palestra 1988/5 i powołana tam literatura). Wypracowana zatem na gruncie kodeksu postępowania karnego z 1969 r. interpretacja orzeczenia sądu, jako integrującego niezaskarżalne w innym trybie rozstrzygnięcie prokuratora co do podstaw warunkowego umorzenia postępowania (art. 289 d. kpk), a tym samym nadanie całości charakteru orzeczenia kończącego postępowanie sądowe, stanowiła niejako (możliwą w świetle art. 484 § 2 d. kpk) odpowiedź na konstrukcję systemową, w myśl której prokurator, jako niesądowy organ postępowania, miał uprawnienia do wydawania orzeczenia ustalającego „winę” oraz na to, iż takie orzeczenie prokuratora podlegało zaskarżeniu przez pokrzywdzonego jedynie w zakresie warunków umorzenia, nie zaś jego podstaw (zob. zestawienie poglądów i rozbieżności w doktrynie związanych ze stosowaniem tej instytucji: A. Kaftal: Kontrola sądowa postępowania przygotowawczego, Warszawa 1974, str. 29-35 i 54-80; częściowo krytycznie: Z. Doda: Rewizja nadzwyczajna w polskim procesie karnym, Warszawa 1972, str. 261-262). Już w tym miejscu należy zaś wspomnieć, że w doktrynie krytykowano rozwiązania dotyczące nie tylko warunkowego umorzenia postępowania, ale również kontroli decyzji o jego umorzeniu bezwarunkowym (odmowie jego wszczęcia), wobec powierzenia tej kontroli temu samemu organowi postępowania (A. Gaberle: Umorzenie postępowania przygotowawczego w polskim procesie karnym, Warszawa 1972, str. 199-202; S. Waltoś: Model postępowania przygotowawczego na tle prawno-porównawczym. Warszawa 1968, str. 348-354). Objęcie przedstawionych, między innymi, zagadnień procesem ustawodawczym, zakończonym w 1997 r. uchwaleniem kodyfikacji karnych, doprowadziło do ukształtowania nowego modelu postępowania karnego, co otworzyło konieczność ponownego rozważenia tej problematyki. Właściwe bowiem naświetlenie modelowych rozwiązań dotyczących, w szczególności, charakteru postępowań przygotowawczego i sądowego oraz wzajemnych relacji między nimi ma zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia przedstawionego w niniejszej sprawie zagadnienia, którego sedno sprowadza się do stwierdzenia, czy wskazywana w nim decyzja procesowa kończy w istocie postępowanie sądowe, czy też przygotowawcze. Na wstępie podnieść trzeba, że nie uległ zmianie zasadniczy kształt procesu karnego, wyrażający się w jego podziale na poszczególne stadia procesowe, tj. (według systematyki przyjętej przez M. Cieślaka: Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne. Warszawa 1984, str. 54-55) na postępowanie przygotowawcze, jurysdykcyjne i wykonawczo-likwidacyjne. Nadal zatem, o ile w toku postępowania jurysdykcyjnego organem je prowadzącym jest sąd, który rozpoznaje sprawę w granicach wniesionej skargi i w jej przedmiocie wydaje decyzję, podlegającą ewentualnie dalszej kontroli, o tyle gospodarzem postępowania przygotowawczego jest prokurator, w którego kompetencji leży funkcja ścigania i związanych z nim decyzji procesowych oraz przygotowania materiału ułatwiającego sądowi rozstrzyganie. Gruntowne natomiast zmiany modelowe odnoszą się do postępowania przygotowawczego. W interesującym dla niniejszych rozważań zakresie dotyczą one w szczególności „wzmocnienia gwarancji interesów stron” oraz „rozszerzenia udziału sądu - głównie w zakresie funkcji kontrolnych” (Uzasadnienie rządowego projektu kodeksu postępowania karnego. Nowe kodeksy karne z uzasadnieniami. Warszawa 1997, str. 422-427). Najistotniejsze wnioski, jakie nasuwają się z przyjętych założeń i w porównaniu do stanu poprzedniego, sprowadzają się do stwierdzenia, iż realizacja wspomnianych gwarancji następuje obecnie przez oddanie do wyłącznej kompetencji sądu rozstrzygnięć o wolności człowieka i jego mieniu oraz przez wykonywanie przez sąd - na żądanie stron - kontroli najważniejszych czynności postępowania przygotowawczego, do których zaliczają się decyzje o odmowie jego wszczęcia i o umorzeniu. Odrzucono jednocześnie instytucję sędziego śledczego, czy też sędziego do spraw śledztwa, co oznacza, iż myślą przewodnią przyjętego rozwiązania było położenie nacisku na realizację zasady rozdziału funkcji ścigania i orzekania (ibidem, str. 424) oraz na odrębność organów kierujących stadiami postępowania przygotowawczego i postępowania jurysdykcyjnego. Takie rozwiązanie modelowe już na wstępie kierunkuje pogląd, że decyzje zarówno o ściganiu, jak i o zaniechaniu ścigania (o odmowie wszczęcia, umorzeniu postępowania przygotowawczego) należą do kompetencji prowadzącego postępowanie przygotowawcze i są ściśle związane z funkcją tego stadium procesu, które w wypadku zaniechania ścigania ulega zakończeniu. W takim razie kontrola przez sąd takiej decyzji nie zmienia istoty zapadłego w tym przedmiocie rozstrzygnięcia, jako kończącego postępowanie przygotowawcze. Tezę tę potwierdza szczegółowa analiza, dotyczących omawianego przedmiotu, unormowań. Zażalenie na postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia prowadzonego in personam (także in rem oraz na odmowę wszczęcia postępowania przygotowawczego - art. 306 § 2 kpk) sąd rozpoznaje w, stanowiącym novum, trybie przepisów zamieszczonych w rozdziale 38 kpk, zatytułowanym „Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym”. Tytulacja rozdziału (por. także treść art. 329 § 1 i 2 kpk), jak również jego umieszczenie w dziale VII, zatytułowanym „Postępowanie przygotowawcze” daje ogólną wskazówkę systemową do uznania, iż wydane w tym trybie przez sąd postanowienie kończy właśnie postępowanie przygotowawcze, a nie sądowe. Postępowanie sądu ogranicza się bowiem wyłącznie do podjęcia wymienionej czynności (rozpoznania zażalenia) w tym stadium postępowania. W myśl stanowiska zajętego przez Prokuratora Krajowego, omawiana decyzja kończy jednak postępowanie sądowe z tego, między innymi, powodu, że postępowanie to - w trybie odwoławczym - „toczy się przecież przed sądem” i kończy wydaniem orzeczenia w przedmiocie zażalenia, które to orzeczenie traktować należy jako decyzję kończącą postępowanie, tożsamą z tą, jaka kończy postępowanie sądowe. W tej sytuacji - nie negując oczywistego stwierdzenia, iż postępowanie w przedmiocie zażalenia toczy się przed sądem, konieczne staje się rozstrzygnięcie, czy dla uznania, iż miało miejsce postępowanie sądowe, wystarcza sam fakt wykonania czynności przez sąd. To z kolei ma związek z udzieleniem odpowiedzi na pytanie, czy w rozważanej sytuacji doszło w ogóle do wszczęcia postępowania sądowego, niezależnie od trybu przeprowadzenia czynności i fazy postępowania, w jakiej została podjęta. Zgodnie ze sformułowaną w art. 14 kpk zasadą skargowości, wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu. Przyjęcie wąskiej interpretacji pojęcia skargi, ograniczającej jej rozumienie tylko do tzw. skargi zasadniczej, tj. warunkującej integralne postępowanie główne (S. Stachowiak: Funkcje zasady skargowości w polskim procesie karnym, Poznań 1975, str. 14-15 i powołana tam literatura), a limine przesądzałoby negatywną odpowiedź na postawione pytanie. Przyjęcie natomiast szerokiego rozumienia skargi, jako wniosku podmiotu bezpośrednio zainteresowanego rozstrzygnięciem o wszczęcie i przeprowadzenie stosownego postępowania, za którym to poglądem opowiada się większość przedstawicieli doktryny, prowadziłoby do wniosku, iż zażalenie, o którym tu mowa, może być potraktowane jako skarga, równoznaczna z żądaniem przeprowadzenia postępowania odwoławczego przez sąd. Skoro jednak żądania takiego (zażalenia), przenoszącego postępowanie do odwoławczej jego fazy, nie sposób oderwać od stadium postępowania, w jakim sprawa pozostaje - w tym wypadku stadium przygotowawczego - kwestia, czy istotnie dochodzi do wszczęcia postępowania sądowego w dalszym ciągu pozostaje otwarta, zaś jej rozwiązania poszukiwać należy w treści przepisów rozdziału 38 kpk. Przepisy art. 329 i 330 kpk, określające tryb postępowania dotyczący czynności sądowych w postępowaniu przygotowawczym, stanowią - w kwestiach nimi unormowanych - lex specialis w stosunku zarówno do przepisów rozdziału 50 kpk, jak i innych norm, a to regulujących właściwość rzeczową (funkcjonalną), skład sądu, wreszcie, po części, sposób rozstrzygania, co świadczy o specyfice tego postępowania, właściwej wyłącznie dla jego stadium przygotowawczego. Dodatkowo podnieść trzeba, iż przepis § 1 art. 329 kpk odnosi się do własnych czynności sądu w postępowaniu przygotowawczym, natomiast § 2 tej normy reguluje rozpoznawanie zażaleń na czynności postępowania przygotowawczego. W odniesieniu do pierwszej z opisywanych sytuacji (art. 329 § 1 kpk), zauważyć należy, iż dotyczy ona tych decyzji procesowych sądu, które - z mocy przepisów szczególnych - należą obecnie do wyłącznej jego domeny, niezależnie od stadium procesu, w jakim są podejmowane, odnoszą się bowiem, jak o tym już wcześniej wspomniano, do wolności i mienia (art. 203 § 2, art. 237 § 1 i 2, art. 250 i 263, art. 290 § 1 zd. 2, art. 281, art. 270 § l). Przekonuje to o wadze tych decyzji, niezależnie od tego, iż podejmowane są one w postępowaniach ubocznych, nie rozstrzygających o głównym nurcie procesu. W przedmiotach unormowanych tymi przepisami postępowanie wszczyna żądanie (wniosek) uprawnionego podmiotu (prokuratora) o podjęcie w danej kwestii decyzji procesowej, która - co w niniejszych rozważaniach stanowi rzecz marginalną - nie musi, ale może (np. w zakresie, o którym mowa w art. 270 § 1 kpk) charakteryzować się „trwałością”, wywołującą stan nieodwracalnych konsekwencji prawnych. Zauważyć jednocześnie trzeba, iż tak podjęta własna decyzja procesowa sądu podlega instancyjnej kontroli. W tym zaś kontekście, podkreślenia wymaga, że o ile wydanie orzeczenia przez sąd pierwszej instancji następuje na podstawie art. 329 § 1 kpk w zw. z § 2 tego przepisu (stanowi on lex specialis w stosunku do art. 30 § 1 kpk), o tyle rozpoznanie zażalenia na tak wydaną decyzję, jako nie stanowiące czynności postępowania przygotowawczego, następuje na zasadach ogólnych. W tej kwestii Sąd Najwyższy wypowiedział się w uchwale z dnia 20 stycznia 1999 r. I KZP 24/98 (OSNKW 1999/1-2 poz. 4), stwierdzając, iż rozpoznanie zażalenia jest czynnością postępowania sądowego, jakkolwiek odnosi się do przygotowawczego stadium postępowania. Tak uwypuklone, charakterystyczne elementy omawianego przedmiotu i toku postępowania nakazują więc przyjęcie poglądu, iż przeprowadzenie przez sąd czynności w postępowaniu przygotowawczym, polegającej na podjęciu własnej decyzji procesowej, rozpoczęte złożeniem przez prokuratora wniosku o jej wydanie, a zamknięte kontrolą sądu drugiej instancji, powoduje wyodrębnienie w całości tego odcinka postępowania, które złożony wniosek (skarga) przenosi - incydentalnie - do postępowania sądowego. Odmiennie rzecz się przedstawia, gdy chodzi o rozpoznawanie przez sąd zażaleń na czynności postępowania przygotowawczego w trybie art. 329 § 2 kpk. Także w tym wypadku omawiany przepis stanowi unormowanie specjalne w odniesieniu do przepisów rozdziału 50 kpk oraz w stosunku do art. 30 § 2 kpk. Zasadnicza różnica tkwi jednak w tym, iż wydane w omawianym trybie postanowienie sądu ma jedynie kontrolny (nadzorczy) charakter, i to w stosunku do rozstrzygnięcia prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze, które to rozstrzygnięcie należy do jego wyłącznej kompetencji i w przedmiocie której to kwestii nie sąd, lecz prokurator prowadził własne postępowanie. W takim razie zaś zażalenia na omawianą czynność postępowania przygotowawczego nie sposób uznać za skargę wszczynającą postępowanie sądowe, lecz traktować je trzeba jako żądanie, które przenosi postępowanie tylko na kolejny, odwoławczy etap tego samego jego stadium, gdzie organem odwoławczym jest - w tym wypadku - sąd. W związku z powyższym rozważać należy treść art. 330 § 1 kpk, odnoszącego się do sposobu rozpoznawania zażaleń na odmowę wszczęcia lub umorzenia postępowania przygotowawczego, gdzie tym wyraźniej widać odrębność tej kontrolnej czynności sądu w omawianym stadium, w fazie jego zakończenia. Uwzględnienie specyfiki kontrolowanej decyzji przez powiązanie przytaczanego przepisu z treścią art. 306 § 1 i 2 kpk nakazuje przyjąć, iż sąd - odmiennie, niż to przewiduje art. 437 kpk - nie jest władny zmienić co do istoty zaskarżonego postanowienia, gdyż kłóciłoby się to ewidentnie z zasadą rozdziału funkcji ścigania i orzekania, o czym była już mowa na wstępie. Wyłączne kompetencje prokuratora do podjęcia decyzji w przedmiocie ścigania ex oficio podkreśla fakt, iż zażalenie na odmowę wszczęcia i umorzenie postępowania przygotowawczego wnosi się do prokuratora nadrzędnego (poprzednie sprzeczności systemowe rozwiązano za pomocą art. 326 § 1 kpk), który decyzję tę może uchylić. Dopiero nieprzychylenie się prokuratora nadrzędnego do zażalenia powoduje skierowanie środka odwoławczego do sądu. Przekonuje to, w połączeniu z ograniczonym zakresem orzeczeń sądu, badającego zażalenie, zarówno o tym, iż omawiana decyzja ma jedynie charakter kontroli innego, niezawisłego, organu, jak i o tym, iż postanowienie o utrzymaniu w mocy orzeczenia prokuratora nie ma samodzielnie rozstrzygającego charakteru w sposób właściwy dla zwyczajnego postępowania sądowego. W związku z tym na plan dalszy schodzi kwestia, iż decyzja sądu - w wypadku utrzymania w mocy orzeczenia prokuratora o umorzeniu postępowania przeciwko osobie - ma charakter decyzji zamykającej drogę do wydania wyroku. Zauważyć wreszcie należy, iż w wyłącznej kompetencji sądu znalazły się obecnie kwestie, które w poprzednim stanie prawnym należały do decyzji kończących postępowanie przygotowawcze. Mowa tu o umorzeniu postępowania przygotowawczego z powodu niepoczytalności sprawcy, gdy istnieje konieczność zastosowania środka zabezpieczającego (art. 324 kpk) oraz o warunkowym umorzeniu postępowania (art. 336 kpk), które to decyzje - co oczywiste - zapadają w toku postępowania sądowego, w związku ze złożeniem przez prokuratora skargi (wniosku) otwierającej to postępowanie. W zestawieniu z powyższym, tym bardziej nie sposób uznać, by postanowienie sądu, jedynie rozstrzygające o zasadności zażalenia na wydane przez prokuratora orzeczenie o umorzeniu postępowania przygotowawczego, było decyzją kończącą postępowanie sądowe. Wykazuje to również, że skoro konstrukcje warunkowego i bezwarunkowego umorzenia postępowania uległy tak gruntownemu przemodelowaniu w stosunku do stanu obowiązującego poprzednio, to brak jest jakichkolwiek podstaw do wykorzystania - jak w swym wywodzie proponuje Prokurator Krajowy - poprzednich zapatrywań prawnych na kwestię zażalenia na postanowienie prokuratora co do warunków umorzenia i wynikających stąd dla charakteru decyzji sądu implikacji, gdyż poglądy te straciły aktualność, a w konsekwencji nie mogą mieć zastosowania do obowiązującej obecnie konstrukcji bezwarunkowego umorzenia postępowania. Przedstawione rozważania, wykazujące, iż rozpoznanie przez sąd zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu in personam postępowania przygotowawczego stanowi czynność kończącą postępowanie przygotowawcze, spełnia podstawowy wymóg, by system procesowy tworzył uporządkowaną całość, według niesprzecznych ze sobą schematów postępowania, odpowiadających zasadom modelowym, jakie nimi rządzą. Wymóg ten nie zostałby spełniony w wypadku uznania, iż omawiana czynność kończy postępowanie sądowe. Zauważyć zatem należy, iż treść art. 306 § 1 i 2 kpk nie czyni żadnego rozróżnienia pod względem zaskarżalności przytoczonych w nim decyzji i ich ewentualnej kontroli sądowej, mimo że jedynie umorzenie postępowania przeciwko osobie zamyka drogę do wydania wyroku, gdy tymczasem w pozostałych wypadkach - umorzenia postępowania w sprawie i odmowy jego wszczęcia - postępowanie przygotowawcze może być w każdym czasie podjęte (art. 327 § 1 kpk). Przyjęcie zatem, iż pierwsza z podejmowanych w trybie art. 306 § 2 kpk, a przytoczonych decyzji, kończy postępowanie sądowe, musiałoby - lege non distinguente - prowadzić do stwierdzenia, że również i pozostałe orzeczenia, a to utrzymujące w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego in rem, a także i o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, kończą postępowanie sądowe. Tego zaś rodzaju rozstrzygnięcie byłoby nie tylko pozbawione jakichkolwiek podstaw prawnych, jak była o tym już mowa, ale i jakiejkolwiek racjonalności. Trudno bowiem byłoby uznać za logiczne stwierdzenie, iż toczyło się postępowanie sądowe np. w sytuacji, w której w ogóle nie doszło nawet do wszczęcia postępowania przygotowawczego, albo nie wyszło ono poza fazę ustalającą np. osobę sprawcy, czy też wręcz popełnienie czynu, które to oceny - poza funkcjami kontrolnymi, jakie przewiduje ustawa - w żadnym razie nie należą do rozstrzygania właściwego dla postępowania sądowego. Jednocześnie uznanie, iż zakończeniu podlegało postępowanie sądowe, nakazywałoby postawienie problemu wzruszalności rozstrzygającej decyzji sądowej, skoro - jak już powiedziano - postępowanie karne, na mocy postanowienia prokuratora, może być podjęte w każdym czasie. Przemawia to więc za tym, iż wszystkie decyzje, wymienione w art. 306 § 2 kpk, potraktowane zostały przez ustawodawcę jednakowo. a zatem jako orzeczenia nie kończące postępowania sądowego. Szczególną też uwagę zwrócić trzeba na treść art. 540 kpk, który przewiduje wznowienie postępowania sądowego i reguluje podstawy złożenia w tym zakresie wniosku. Przyjęcie, że będące przedmiotem niniejszych rozważań orzeczenie kończy postępowanie sądowe, musiałoby prowadzić do wniosku, iż - w takim razie - zakończone postępowanie ulega wznowieniu wyłącznie na podstawie art. 540 kpk, a zatem tylko na wniosek stron, przy czym na niekorzyść podejrzanego jedynie w wypadku określonym w § 1 pkt 1 tego przepisu. Z pozostałych natomiast podstaw możliwe byłoby wykorzystanie - tylko na korzyść podejrzanego - jedynie tych, o których mowa w art. 540 § 1 pkt 2 lit. c kpk oraz w § 3 tej normy; w przepisach pozostałych mowa jest bowiem o osobie skazanego bądź wręcz o skazaniu lub warunkowym umorzeniu postępowania, co wyklucza ich stosowanie w rozpatrywanej sytuacji. Oznaczałoby to, że wbrew przynależnej prokuratorowi funkcji ścigania i zasadzie legalizmu, nie miałby on możliwości wznowienia postępowania przeciwko podejrzanemu, wobec którego postępowanie zostało umorzone, jak to przewiduje przepis art. 327 § 2 kpk, a mianowicie w wypadku ujawnienia nowych istotnych faktów lub dowodów nieznanych w poprzednim postępowaniu. Ten bowiem przepis odnosi się wyłącznie do wznowienia postępowania przygotowawczego, a nie sądowego. W rezultacie więc doszłoby do paradoksalnej sytuacji, w której prokurator, uzyskawszy nieznane wcześniej dowody, świadczące o tym, że osoba, przeciwko której postępowanie uprzednio umorzono, dopuściła się przestępstwa, nie mógłby ani sam wznowić postępowania na niekorzyść podejrzanego, ani ubiegać się o to przed sądem, gdyż art. 540 kpk podstawy takiej nie przewiduje. Przekonuje to o tym, iż omawiana decyzja sądu traktowana jest przez ustawodawcę jako kończąca postępowanie przygotowawcze, które w takim razie może ulec wznowieniu przez prokuratora nadrzędnego, niezależnie od tego, że - na poprzednim etapie postępowania - podlegało ono kontroli sądu, gdyż przepis art. 327 § 2 kpk (podobnie jak i § 1 tego przepisu, dotyczący podjęcia postępowania przygotowawczego) bariery takiej nie stawia. Przyjęcie bowiem koncepcji co do możliwości wznowienia postępowania w sposób właściwy i dla postępowania przygotowawczego, i dla postępowania sądowego, co pociągałoby za sobą konieczność potraktowania decyzji sądu za kończącą zarówno jedno, jak i drugie postępowanie, obracałoby w niwecz (zwłaszcza przy zbiegu podstaw określonych przepisem art. 540 § 1 pkt 1 kpk) spójność systemu procesowego, co nie wymaga szerszego uzasadnienia. Reasumując, przytaczane wywody wykazują, że zarówno zasady wykładni historycznej, systemowej, jak i semantycznej przemawiają za stwierdzeniem, iż postanowienie sądu o utrzymaniu w mocy postanowienia o umorzeniu postępowania przeciwko osobie, wydane na podstawie art. 306 § 2 kpk, nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie sądowe, a co za tym idzie, nie jest dopuszczalne wniesienie od takiego orzeczenia kasacji, w tym również na podstawie art. 521 kpk Poglądu tego nie sposób też podważyć za pomocą dyrektyw wykładni funkcjonalnej, podnoszonych w uzasadnieniu postawionego Sądowi Najwyższemu pytania oraz w stanowisku Prokuratora Krajowego, a odnoszących się głównie do celów i funkcji art. 521 kpk, określanych jako działanie „w obronie ustawy” i odwołujących się do racjonalności ustawodawcy, który nie dopuszcza do funkcjonowania w obrocie prawnym orzeczeń dotkniętych rażącymi uchybieniami prawa. Istotnie, w związku z przyjętą wykładnią oraz wobec treści art. 328 § 1 zd. 2 kpk, omawiane orzeczenia nie byłyby wzruszalne w nadzwyczajnym trybie. Za takim jednak właśnie rozwiązaniem przemawiają logiczne racje. Niesporne jest, iż prawomocne orzeczenie o umorzeniu postępowania przeciwko osobie nie może być uchylone przez Prokuratora Generalnego wówczas, gdy o utrzymaniu w mocy postanowienia prokuratora orzekał sąd. Wynika to jednak nie tylko z oczywistego faktu, że orzeczenie sądu nie może zostać unicestwione decyzją organu niesądowego, ale również ze szczególnej konstrukcji kontroli umorzenia in personam postępowania przygotowawczego, jaką przyjęto w przepisach procesowych. Zauważyć przeto wypada, że zgodnie z treścią art. 306 § 2 kpk, sąd nie jest instancją bezpośrednio odwoławczą dla organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, gdyż zażalenie na decyzję prokuratora wnosi się do prokuratora nadrzędnego, który może je uwzględnić, lub - nie przychylając się do zażalenia - przekazać je do rozpoznania sądowi. Decyzja sądu ma więc niejako „trzecioinstancyjny” charakter, poprzedziło ją bowiem zbadanie sprawy przez organ drugiej instancji, właściwy w postępowaniu przygotowawczym. Przyjęcie zatem, iż od omawianej decyzji sądu przysługiwałaby jeszcze kasacja, prowadziłoby do nieuzasadnionego mnożenia kolejnych instancji, kontrolujących w efekcie orzeczenie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego, nieprzewidzianych w odniesieniu do żadnego innego orzeczenia zapadającego w toku postępowania karnego. Kontrolny zaś charakter decyzji sądu co do omawianej czynności postępowania przygotowawczego tym bardziej nakazuje traktowanie tej drogi badania zasadności postanowienia prokuratora jako równoległej do tej (oczywiście, przy zauważeniu wszelkich różnic proceduralnych), jaką przewiduje przepis art. 328 § 1 kpk w odniesieniu do prawomocnych postanowień, które kontroli sądu nie podlegały. Istotne również jest to, iż fakt dokonywania kontroli orzeczenia o umorzeniu postępowania najpierw przez prokuratora nadrzędnego, a potem przez sąd, powinien do minimum sprowadzić wypadki funkcjonowania w obrocie prawnym orzeczeń prawnie wadliwych, bez konieczności uruchamiania procedury kasacyjnej dla ich eliminacji. Na marginesie zaś już tylko trzeba zauważyć, iż do postanowień, o których tu mowa, ma zastosowanie zarówno wspomniana instytucja wznowienia postępowania (art. 327 § 2 kpk), jak i procedura stwierdzania nieważności orzeczeń (w tym ostatnim wypadku jako decyzji zamykającej drogę do wydania wyroku - art. 101 § 1 kpk), której celem jest eliminacja rozstrzygnięć zawierających fundamentalne naruszenia prawa. W rozważaniach na temat celowości przyjętych rozwiązań nie sposób też pominąć problematyki gwarancji procesowych stron i ogólnych dyrektyw postępowania karnego, o czym była już mowa na wstępie. W tym miejscu natomiast szczególnego zastanowienia wymaga, czy przyjęta wykładnia pozostaje w zgodzie z dyrektywą nakazującą uwzględnianie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego (art. 2 § 1 pkt 3 kpk). W tym przedmiocie zatem na uwadze mieć należało przede wszystkim to, iż obowiązujące przepisy prawa położyły większy, niż poprzednio, nacisk na zasadę legalizmu, nakładając na organy ścigania obowiązek wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego oraz wniesienia i popierania oskarżenia, co stanowi zabezpieczenie gwarancji pociągania przez państwo do odpowiedzialności sprawców przestępstw, jak o tym mowa w art. 10 kpk. Zauważyć też należy, iż przepisy kodeksu postępowania karnego dają szeroką możliwość egzekwowania przez osoby zainteresowane czynności związanych z wszczęciem postępowania karnego (art. 9, art. 304, art. 305 § 1 i 4, art. 306 § 3 kpk). Dodać przy tym trzeba, iż strony procesowe - a taki wyraźny status uzyskał obecnie pokrzywdzony - mają zagwarantowany szeroki udział w czynnościach postępowania przygotowawczego, a pokrzywdzony działać może przy pomocy pełnomocnika. Powyższe, w połączeniu z przyznaniem pokrzywdzonemu prawa do ubiegania się o skontrolowanie czynności postępowania przygotowawczego przez sąd oraz do wnoszenia własnego aktu oskarżenia na wypadek powtórnego podjęcia przez prokuratora negatywnej decyzji (art. 330 § 2 i art. 55 kpk) -jakich to możliwości w ogóle nie przewidywały poprzednio obowiązujące przepisy procesowe - stwarza, w przekonaniu Sądu Najwyższego, wystarczające gwarancje realizacji praw tego podmiotu. Jednocześnie nie można tracić z pola widzenia i tego, że postępowanie karne służyć ma efektywnemu zwalczaniu przestępczości, w czym roli postępowania przygotowawczego upatrywać należy nie tylko w wypełnianiu funkcji ścigania, ale również w tym, by ściganie to zgodne było z kryteriami trafnej reakcji karnej (art. 2 § 1 pkt 1 kpk), po to, między innymi, by nie dopuszczać do zbędnego angażowania organów wymiaru sprawiedliwości w jurysdykcyjnym stadium postępowania. Dyrektywie tej służą instytucje odmowy wszczęcia i umorzenia postępowania przygotowawczego. Przyjęte co do tych instytucji rozwiązania wskazują, iż wolą ustawodawcy było, z jednej strony, zapewnienie pokrzywdzonemu prawa do sądu, z drugiej zaś, by gwarancja ta nie pozostawała w sprzeczności z interesem państwa, w zakresie którego nie leży rozpoznawanie przez sądy spraw nie odpowiadających określonym wymaganiom, o czym świadczą złożone konstrukcje art. 330, art. 55 i art. 339 § 2 kpk, zapobiegające takiemu zjawisku (por. Uzasadnienie rządowego projektu kodeksu postępowania karnego - str. 425). Powyższe wskazuje więc i na to, że zablokowanie możliwości wzruszenia postanowienia sądu o utrzymaniu w mocy orzeczenia o umorzeniu postępowania karnego było zabiegiem racjonalnego ustawodawcy, funkcjonalnie uzasadnionym. W związku z tym, iż przedstawionym funkcjonalnie założeniom modelowym odpowiadają konkretne rozwiązania systemowe i zawarte w kolejnych przepisach unormowania - jak to już wywiedziono - Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści przedstawionej na wstępie. Uzasadnienie zdania odrębnego SSN Henryka Gradzika do uchwałyi uzasadnienia pełnego składu Izby Karnejz dnia 9 października 2000 KZP 4/2000. Przedstawione pełnemu składowi Izby Karnej pytanie ujawniło w toku udzielania odpowiedzi złożoność i wieloaspektowość zagadnienia prawnego. Już skład trzech sędziów Sądu Najwyższego uznał, że nie jest możliwe rozstrzygnięcie zagadnienia na poziome zwykłego stosowania prawa, tj. stwierdzenia w oparciu o sam tekst ustawy, że postanowienie sądu o utrzymaniu w mocy postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego przeciwko osobie, wydane na podstawie art. 306 § 2 kpk, jest bądź też nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie sądowe w rozumieniu art. 521 kpk. Niezbędna stała się zasadnicza wykładnia odnośnych przepisów ustawy. Przy rozpoznawaniu zagadnienia prawnego pojawiły się poważne dylematy, wobec których powiększony skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego nie zdecydował się na podjęcie uchwały. Jest oczywistym, że nie doszłoby do przekazywania zagadnienia kolejnym wyższym składom Sądu Najwyższego, gdyby poddawało się ono rozstrzygnięciu w drodze wykładni semantycznej, stosowanej zawsze z pierwszeństwem przed innymi metodami wykładni. Tu próba jednoznacznego ustalenia znaczenia zwrotu „prawomocne orzeczenie kończące postępowanie sądowe” (art. 521 kpk), oparta na ogólnym rozumieniu użytych słów w procedurze karnej, uznana została przez kolejne składy sądzące, w tym również przez pełny skład Izby Karnej, za niewystarczające. Nie można było bowiem odrzucić a limine, że ujęcie słowne przedmiotu kasacji w art. 521 kpk, obejmuje także te prawomocne orzeczenia sądowe, które zapadają w stadium przygotowawczym postępowania karnego. Ostatecznie, przy rozstrzygnięciu zagadnienia prawnego Sąd Najwyższy posłużył się argumentami opartymi na wykładni systemowej. Doszedł do konkluzji, że postanowienie sądu podjęte w trybie art. 306 § 2 kpk, utrzymujące w mocy zaskarżone postanowienie, kończy postępowanie przygotowawcze, a jako takie nie mieści się w pojęciu orzeczenia kończącego postępowanie sądowe. W podtekście uchwały tkwi założenie, że orzeczenie kończące postępowanie przygotowawcze i orzeczenie kończące postępowanie sądowe pozostają względem siebie jak pojęcia rozłączne w każdym układzie odniesienia. Konsekwencje podjętej uchwały są daleko idące. Sygnalizuje ona bowiem, że postanowienie sądu utrzymujące w mocy umorzenie postępowania przygotowawczego, które toczyło się przeciwko osobie, nie może zostać umorzone w żadnym z trybów przewidzianych w procedurze karnej dla kontroli orzeczeń prawomocnych. Z mocy bowiem art. 328 § 1 zd. 2 kpk wyłączone jest uprawnienie Prokuratora Generalnego do uchylenia postanowienia z powodu jego niezasadności. Służy ono Prokuratorowi Generalnemu tylko wtedy, gdy postanowienie umarzające nie zostało utrzymane w mocy przez sąd. Nie przysługuje też, jak przyjmuje Sąd Najwyższy w uchwale, kasacja od postanowienia sądu, gdyż jest ono orzeczeniem kończącym (tylko) postępowanie przygotowawcze. Tak więc decyzja sądowa, podjęta w zwykłym trybie instancyjnym, utrzymująca w mocy umorzenie postępowania przygotowawczego toczącego się przeciwko osobie, kończy to postępowanie nieodwołalnie, nawet gdyby do wydania prawomocnego orzeczenia doszło w wyniku rażącego naruszenia prawa. Pozostaje, co prawda, możliwość wznowienia postępowania w trybie art. 327 § 2 kpk przez prokuratora nadrzędnego, ale tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody, nieznane w poprzednim postępowaniu. Trzeba jednakowoż podkreślić, że przed rozszerzającą wykładnią przesłanek wznowienia, a w jej następstwie wniesieniem aktu oskarżenia, chroni podejrzanego (oskarżonego) gwarancja zawarta w art. 327 § 4 kpk, obligująca sąd do umorzenia postępowania, jeżeli stwierdzi, że postępowanie przygotowawcze wznowiono mimo braku podstaw. Teza uchwały odsłania niespójność aksjologiczną systemu procedury karnej. Wskazuje, że ustawodawca w szczególny sposób „nobilitował” orzeczenie sądu o utrzymaniu w mocy umorzenia postępowania przygotowawczego in personam, jako orzeczenie prawomocnie kończące postępowanie karne, które nie podlega ani kontroli kasacyjnej, ani, co oczywiste i ustawowo zdecydowane, kontroli nadzorczej Prokuratora Generalnego. Już z tego powodu rezultat wykładni przepisów dokonanej w uchwale jawi się jako wysoce kontrowersyjny. Różnicuje on diametralnie stabilność umorzenia postępowania przygotowawczego in personam w zależności od tego, czy doszło do uprawomocnienia się postanowienia w wyniku nieuwzględnienia zażalenia przez sąd. Uprawomocnienie się postanowienia w każdym innym układzie procesowym (brak zażalenia, bądź inne rozstrzygnięcie sądu i niezaskarżenie umorzenia w dalszym toku procedowania) nie wyłącza kontroli nadzorczej Prokuratora Generalnego w trybie art. 328 kpk. Nasuwa się uwaga, że za wskazanym tu zróżnicowaniem potencjalnej trwałości prawomocnych orzeczeń umarzających postępowanie przygotowawcze in personam, nie przemawiają wystarczająco silne racje prawne. Przez wprowadzenie sądu pierwszej instancji do procedury instancyjnej kontroli postanowień o umorzeniu postępowania przygotowawczego ustawodawca nie nadał przecież (bo i nie mógł tego uczynić) orzeczeniom sądowym właściwości specjalnych. Jak wszelkie rozstrzygnięcia organów procesowych i te orzeczenia sądowe, podejmowane jednoosobowo, mogą być obciążone dyskwalifikującymi je uchybieniami, naruszającymi chronione prawem interesy stron. Podobnie jak inne prawomocne orzeczenia kończące bieg postępowania karnego (także wydane przez sądy drugiej instancji) nie powinny pozostawać poza zasięgiem kontroli procesowej w zakresie zastrzeżonym przez ustawodawcę dla nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Przeciwne wnioski, do których doszedł Sąd Najwyższy w uchwale, oparte na określonych przesłankach właściwych dla wykładni systemowej, kolidują z modelem procedury karnej, generalnie dopuszczającym kontrolę prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie karne. Wydaje się przy tym, że rezultat wykładni odnośnych przepisów rozmija się z intencjami ustawodawcy. Wystarczy wskazać na cele, dla których w nowym kodeksie postępowania karnego zmieniony został proceder zaskarżenia odmowy wszczęcia bądź umorzenia postępowania przygotowawczego. Podniesione do rangi zasady procesowej, wyrażone zostały one w art. 2 § 1 pkt 3 kpk. W myśl tego przepisu uregulowania ustawowe mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego. Dla realizacji tej właśnie zasady wprowadzono, między innymi, sądową kontrolę umorzenia postępowania przygotowawczego. W uzasadnieniu rządowego projektu kodeksu postępowania karnego podkreślono, że tryb przekazania sądowi zażalenia na decyzje procesowe kończące tok postępowania przygotowawczego jest instrumentem dodatkowej gwarancji legalizmu procesowego i wzmocnienia przez to pozycji pokrzywdzonego w postępowaniu karnym. Zgodnie z nowymi unormowaniami, w razie zaskarżenia postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego lub o jego umorzeniu i nieprzychyleniu się do zażalenia przez prokuratora nadrzędnego, rozstrzygnięcie podejmuje sąd powołany do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji (art. 306 § 2 w zw. z art. 329 § 1 kpk). W wypadku uchylenia zaskarżonego postanowienia przez sąd i ponownego odmówienia wszczęcia lub umorzenia postępowania przygotowawczego przez organy prokuratury pokrzywdzony uzyskuje uprawnienie do wniesienia własnego aktu oskarżenia (art. 330 § 2 kpk). Jeśli jednak sąd utrzyma w mocy zaskarżone postanowienie, możliwości dalszego działania pokrzywdzonego kształtują się różnie, w zależności od treści orzeczenia, które podlegało kontroli. Gdy przedmiotem zaskarżenia było postanowienie o odmowie wszczęcia, bądź o umorzeniu postępowania przygotowawczego in rem, pokrzywdzony może nadal ubiegać się i oczekiwać wszczęcia postępowania lub podjęcia postępowania umorzonego, gdyż rozstrzygnięcia tej treści nie uzyskują cechy materialnej prawomocności (art. 327 § 1 kpk). Inaczej przedstawia się sytuacja pokrzywdzonego, gdy sąd utrzymał w mocy umorzenie postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego. Pokrzywdzony już nie będzie mógł ubiegać się o uchylenie prawomocnego postanowienia w trybie art. 328 § 1 kpk, gdyż ustawodawca wyłączył w tych warunkach kompetencje nadzorcze Prokuratora Generalnego. Nie może też pokrzywdzony zabiegać o wniesienie kasacji, od prawomocnego postanowienia sądu przez podmioty wskazane w art. 521 § 1 kpk, gdyż podjęta uchwała wyklucza zaskarżenie orzeczenia w tym trybie. Zaskarżenie postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego in personam może zatem spowodować postawienie pokrzywdzonego w sytuacji ambiwalentnej. Jeśli bowiem sąd rozpoznający zażalenie uzna racje pokrzywdzonego i uchyli zaskarżone postanowienie, to otworzy mu drogę, w najgorszym razie, do osobistego wniesienia aktu oskarżenia w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. Jednak drugie z ewentualnych rozstrzygnięć sądu, utrzymujące w mocy zaskarżone postanowienie, zamknie definitywnie możliwość dalszego procedowania w sprawie na bazie ujawnionych do tej pory faktów i dowodów. Po rozważeniu konsekwencji podjętej uchwały nie może ulegać wątpliwości, że przez zaskarżenie postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego in personam, pokrzywdzony może znaleźć się w położeniu mniej korzystnym, niż gdyby postanowienia nie skarżył. W porównaniu z procedurą ukształtowaną w kodeksie postępowania karnego z 1969 r., dopuszczającą możliwość uchylenia przez Prokuratora Generalnego prawomocnego postanowienia umarzającego postępowanie przygotowawcze (art. 249 § 1 d. kpk) po wyczerpaniu drogi zaskarżenia umorzenia w zwykłym trybie (art. 280 § 3 i art. 413 § 2 d. kpk), zmiany wprowadzone przez nową kodyfikację oznaczałyby regres w możliwości dochodzenia przez pokrzywdzonego prawnie chronionego interesu, w wypadkach gdy sąd nie uwzględni jego zażalenia. Nie będzie wówczas możliwości uruchomienia na korzyść pokrzywdzonego środków procesowych przewidzianych dla kontroli prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie karne. Sądowa kontrola umorzenia postępowania przygotowawczego in personam może in concreto osłabić pozycję procesową pokrzywdzonego. Wnioski te wypływają z analizy następstw, które uchwała wnosi do praktyki. Przedstawione argumenty wykładni celowościowej zasługiwały, w moim przekonaniu, na rozważenie przy rozstrzyganiu zagadnienia prawnego, skoro omawiane uregulowania ustawowe wprowadzone zostały właśnie dla realizacji określonego celu - wzmożenia ochrony interesów pokrzywdzonego. Dochodząc do przyjętej tezy na drodze wykładni systemowej skład sądzący nadał decydujące, a przez to nadmierne, jak wydaje się, znaczenie samoistności pojęć „orzeczenia kończącego postępowanie przygotowawcze” i „orzeczenia kończącego postępowanie sądowe”, traktując je przy tym jako rozłączne i wzajemnie wykluczające się. Tymczasem, kierunek zmian ustawowych inaczej kształtuje relacje między tymi pojęciami, a przede wszystkim zaciera ostrość podziału. Udział sądu w postępowaniu przygotowawczym wzrósł niepomiernie. Przekazano do kompetencji sądu szereg, czynności, które wcześniej wykonywał prokurator. Powierzono też sądowi w szerokim (lecz ściśle określonym) zakresie rozpoznawanie zażaleń na czynności postępowania przygotowawczego, przy czym sposób procedowania sądu został odrębnie unormowany (art. 38 kpk). Nie da się zaprzeczyć, że powierzone sądowi czynności stanowią w swoim przebiegu wyodrębnione postępowania i w tym zakresie są postępowaniami sądowymi, aczkolwiek dokonywanymi w przygotowawczym stadium procesu. Taką właśnie konstrukcję prawną postępowania sądowego, chociaż odnoszącego się do fazy postępowania przygotowawczego, przyjął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 stycznia 1999 r. I KZP 24/98 (OSNKW 1999/1-2 poz. 4). W sytuacji procesowej rozważanej w uchwale pełnego składu Izby Karnej postępowanie przed sądem inicjuje przekazanie zażalenia przez prokuratora nadrzędnego (art. 306 § 2 kpk), a kończy wydanie przez sąd postanowienia po dokonaniu czynności, uwzględniających także uprawnienia procesowe stron określone w art. 96 § 1 i 2 kpk. W wypadku utrzymania w mocy zaskarżonego postanowienia orzeczenie sądu doprowadza do końca postępowanie karne przeciwko podejrzanemu. Przy uwzględnieniu tych uwarunkowań analizowane postanowienie sądu mieści się w formule prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe, choć zarazem finalizuje postępowanie przygotowawcze. Wyprowadzony wniosek nie koliduje z wykładnią językową pojęcia „postępowanie sądowe” zwłaszcza że nie zostało ono zdefiniowane w ustawie. Przyjmując natomiast za podstawę semantyczną zawartość wyrażenia „postępowanie sądowe”, należy uznać, że toczy się ono także wtedy, gdy sąd, jako instancja odwoławcza, rozpoznaje zażalenie na postanowienie wydane w postępowaniu przygotowawczym. Taki właśnie pogląd wyraził Sąd Najwyższy w uchwale połączonych Izb Karnej i Wojskowej z dnia 29 stycznia 1971 r. VI KZP 26/69 (OSNKW 1971/3 poz. 33), gdy stwierdził, że postanowienie sądu, wydane po rozpoznaniu zażalenia na postanowienie prokuratora w zakresie ustalonych warunków umorzenia postępowania przygotowawczego podlega zaskarżeniu rewizją nadzwyczajną. Stanowisko Sądu Najwyższego spotkało się z aprobatą w doktrynie (Z. Doda: Rewizja nadzwyczajna w polskim procesie karnym. Warszawa 1972, str. 134, M. Mazur: Dwie kwestie z problematyki warunkowego umorzenia, Nowe Prawo 1970/1). Zostało podtrzymane w orzecznictwie już po wprowadzeniu z dniem 1 stycznia 1996 r. kasacji, jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia (ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o zmianie Kodeksu postępowania karnego... Dz. U. 1995 r. Nr 89 poz. 443). Wyrazem ciągłości prezentowanego poglądu było uznanie za prawomocne orzeczenie kończące postępowanie sądowe - postanowienia wydanego przez sąd w związku z wniesieniem zażalenia na postanowienie prokuratora o warunkowym umorzeniu postępowania w zakresie podstaw zastosowania tej instytucji (postanowienie SN z dnia 3 kwietnia 1996 r. II KKN 3/96 OSNKW 1996/5-6 poz. 32). Podjęta uchwała oznacza odstąpienie od praktyki dopuszczającej wniesienie nadzwyczajnego środka zaskarżenia od prawomocnego orzeczenia sądowego, kończącego równocześnie postępowanie przygotowawcze. Następuje to w sytuacji, gdy nie uległ zasadniczym, w tym zakresie, zmianom stan prawny. W szczególności w nowym kodeksie karnym zachowała się w niezmienionym ujęciu słownym formuła orzeczenia, od którego podmioty szczególne mogą złożyć nadzwyczajny środek zaskarżenia (art. 463 kpk z 1969 r. i art. 3 ust. 1 powołanej wyżej ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r.). Przede wszystkim jednak nie zmienił się układ procesowy, w którym orzeczenie sądu rozstrzygające zażalenie na postanowienie prokuratora kończy prawomocnie postępowanie karne przeciwko osobie. Nie podzielam wywodów zamieszczonych w uzasadnieniu uchwały zmierzających do wykazania sztywnej współzależności między charakterem orzeczenia kończącego postępowanie, a trybem wznowienia postępowania. Nie jest bowiem tak, że uznanie orzeczenia sądu wydanego na podstawie art. 306 § 2 kpk za kończące postępowanie sądowe miałoby implikować, iż właściwym dla wznowienia postępowania byłby tryb przewidziany w rozdziale 56 kodeksu postępowania karnego (art. 540 i nast.). Nie te przecież przepisy regulują wznowienie postępowania, które nie wyszło poza stadium postępowania przygotowawczego. Nieuprawnione zatem było podejmowanie swoistego wnioskowania redukcyjnego, wyłączającego sądowy charakter orzeczenia kończącego postępowanie na tej podstawie, że nie miałyby do niego zastosowania przepisy o wznowieniu określone w rozdziale 56 kpk. Rozstrzygające natomiast znaczenie ma to, że postępowanie sądowe prowadzone w trybie art. 306 § 2 w zw. z art. 329 § 1 i 2 kpk, przebiega w stadium poprzedzającym zakończenie postępowania przygotowawczego, a kończy ono całość postępowania karnego w wypadku, gdy sąd utrzymuje w mocy zaskarżone postanowienie. Podstawę wznowienia tak zakończonego postępowania może stanowić wyłącznie przepis art. 327 § 2 kpk, a organem właściwym, zgodnie z jego brzmieniem, jest prokurator nadrzędny. Uprzednie instancyjne skontrolowanie przez sąd umorzenia postępowania przygotowawczego toczącego się przeciwko osobie, niczego w kwestii trybu wznowienia nie zmienia. Z wszystkich powyższych motywów nie mogę przyłączyć się do poglądu prawnego wyrażonego w uchwale przyjętej większością głosów. Kwestionuję zwłaszcza założenie, które legło u podstaw uzasadnienia uchwały, sprowadzające się do kategorycznego przyporządkowania pojęcia postępowania sądowego do stadium postępowania karnego następującego po ukończeniu postępowania przygotowawczego, a tym samym, do odrzucenia koncepcji postępowania sądowego ze względu na prowadzenie przez sąd określonych czynności procesowych niezależnie od stopnia zaawansowania postępowania karnego. Uważam, że szerokie dopuszczenie sądu w nowej kodyfikacji do czynności postępowania przygotowawczego skłania do racjonalnej elastyczności w tej kwestii, czego zwiastunem jest powołana uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1999 r. Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym, przebiegające siłą rzeczy w ramach wyodrębnionych postępowań, pociągają, w zależności od swojego przedmiotu, rozmaite konsekwencje. W jednym tylko wypadku, właśnie rozważanym w uchwale - doprowadzają do prawomocnego zakończenia postępowania karnego, z wszystkimi konsekwencjami takiego rozstrzygnięcia. Przyjęta w uchwale teza nie do końca odpowiada założeniu racjonalności ustawodawcy. Racjonalności, uznającej potrzebę, ale i konieczność funkcjonowania mechanizmów prawnych służących usuwaniu skutków poważnych uchybień w praktyce postępowania karnego. Z tej właśnie inspiracji ustawodawca ustanawia w modelu postępowania karnego środki umożliwiające skorygowanie, bądź wyeliminowanie z obrotu prawnego każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie karne, jeśli zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa. Z powołaniem się na zawartą w zdaniu odrębnym motywację opowiadam się za zasadnością poglądu wyrażonego przez sędziego sprawozdawcę, w myśl którego postanowienie sądu utrzymujące w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego prowadzonego przeciwko osobie, wydane na podstawie art. 306 § 2 kpk, jest orzeczeniem kończącym postępowanie sądowe w rozumieniu art. 521 kpk. Zdanie odrębne SSN Andrzeja Siuchnińskiego do uchwałypełnego składu Izby Karnej Sądu Najwyższegoz dnia 9 października 2000 KZP 4/2000Podstawową funkcją (celem) przyznania tzw. podmiotom szczególnym tj. Ministrowi Sprawiedliwości - Prokuratorowi Generalnemu i Rzecznikowi Praw Obywatelskich prawa do wnoszenia kasacji od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe jest konieczność korygowania wadliwych, niezgodnych z prawem orzeczeń. Inaczej mówiąc, przyznanie tym podmiotom uprawnienia do zaskarżania kasacją orzeczeń prawomocnych kończących postępowanie sądowe służyć ma w intencji ustawodawcy tzw. obronie prawa i prowadzić do wyeliminowania z obrotu prawnego orzeczeń rażąco wadliwych. Chodzi o to w szczególności, by żadne wadliwe orzeczenie trwale zamykające drogę do wydania wyroku, nie mogło pozostawać poza zakresem prawa do zaskarżenia przez podmiot szczególny. W dawnym kodeksie postępowania karnego (z 1969 r.) cel ten realizowany był poprzez instytucje procesowe określone w art. 294 § 1 i art. 463 § 1 przewidywano nadzwyczajne uchylenie przez Prokuratora Generalnego prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania prowadzonego przeciwko osobie, jako trwale kończącego postępowanie (art. 294 § 1 i 2 d. kpk). Z uwagi na bardzo dalekie podobieństwo tej formy wzruszenia orzeczenia do rewizji nadzwyczajnej nazywano ją quasi-rewizją nadzwyczajną Prokuratora Generalnego. Wszystkie inne orzeczenia trwale zamykające drogę do wydania wyroku zapadały tylko w postępowaniu sądowym i tym samym jako kończące to postępowanie, mogły być wzruszone w drodze rewizji nadzwyczajnej, lub kasacji (na podstawie art. 3 ust. 1 tzw. noweli czerwcowej z 1995 r.). W nowym kodeksie postępowania karnego (z 1997 r.) zrealizowano, postulowaną od dawna w doktrynie, sądową kontrolę zasadności decyzji prokuratorskich o zaniechaniu ścigania. Wobec tego musiał pojawić się problem dopuszczalności zaskarżenia kasacją, przez podmiot określony w art. 521 kpk, postanowienia sądu, wydanego na podstawie art. 306 § 2 kpk, utrzymującego w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego prowadzonego przeciwko osobie. Ono bowiem, spośród postanowień sądu rozstrzygających zażalenia na wydane przez prokuratora decyzje w kwestii odpowiedzialności karnej osoby ściganej za przestępstwo, jako jedyne, jest ostateczne (tj. trwale zamykające drogę do wydania wyroku). Nie może być wszak zmienione w trybie nadzoru szczególnego sprawowanego nad postępowaniem przygotowawczym przez Prokuratora Generalnego (oczywisty wniosek z art. 328 § 1 kpk) oraz nie może być zaskarżone, w zwykłym trybie odwoławczym, do sądu wyższej instancji. Nie należy sądzić, by racjonalny ustawodawca, wprowadzając sądową kontrolę zażaleniową postanowienia prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego prowadzonego przeciwko osobie, zmierzał do wyłączenia tego orzeczenia, umarzającego ostatecznie postępowanie karne w sprawie, jeżeli zostało ono poddane zwykłej sądowej kontroli zażaleniowej, spod działania swoistej „klapy bezpieczeństwa” jaką jest instytucja kasacji szczególnej przewidziana w art. 521 kpk. Pamiętać tu należy, że takie orzeczenie prokuratorskie, które nie zostało zaskarżone złożonym do sądu zażaleniem, może być wzruszone decyzją Prokuratora Generalnego (art. 328 § 1 kpk), co, wobec przyjęcia tezy o niedopuszczalności kasacji od postanowienia sądowego utrzymującego to prokuratorskie postanowienie w mocy, stawić może pokrzywdzonego przed trudnym i niepotrzebnym wyborem drogi prowadzącej do wzruszenia niekorzystnego dla niego postanowienia. Ustawodawca użył w art. 521 kpk identycznego, jak w art. 463 § 1 d. kpk pojęcia „orzeczenie kończące postępowanie sądowe” a nie pojęcia „orzeczenie sądowe kończące postępowanie”. Jednak zmiana taka nie wydaje się konieczna dla zagwarantowania, aby instytucja kasacji przewidziana w art. 521 kpk, w pełni realizowała swą zasadniczą funkcję, jaką jest wymuszanie korygowania sprzecznych z prawem i rażąco niesprawiedliwych orzeczeń. Problem sprowadza się bowiem do rozstrzygnięcia, czy postanowienie sądu utrzymujące w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego prowadzonego przeciwko osobie, kończy postępowanie sądowe, czy też kończy jedynie postępowanie przygotowawcze. Jest rzeczą oczywistą, że jeżeli założyć, iż postanowienie sądu, utrzymujące w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego prowadzonego przeciwko osobie, nawet jeżeli zamyka drogę do wydania wyroku, to nie kończy postępowania sądowego w rozumieniu art. 521 kpk (tylko przygotowawcze), to kasacja od takiego postanowienia jest wyłączona. Mając świadomość tego, że pojęcie „postępowanie sądowe” jest pojęciem wieloznacznym, trzeba jednak zdecydowanie opowiedzieć się za szerokim jego rozumieniem. Odwołując się w pełni do przekonującej argumentacji przeprowadzonej na tle identycznie brzmiącego art. 463 § 1 kpk z 1969 r. przedstawionej w pracy Z. Dody: Rewizja nadzwyczajna w polskim procesie karnym. Warszawa 1972, str. 125-131, (por. też M. Mazur: Dwie kwestie z problematyki warunkowego umorzenia, Nowe Prawo 1970/1, str. 30; A. Kaftal: Kontrola sądowa postępowania przygotowawczego, Warszawa 1974, str. 76), należy zauważyć, iż sądowe postępowanie wszczęte na skutek zażalenia na postanowienie prokuratora wydane w postępowaniu przygotowawczym jest typowym postępowaniem odwoławczym. W wypadku rozpoznawania przez sąd zażalenia na takie postanowienia prokuratora dochodzi wobec tego do całościowej integracji obu orzeczeń. Orzeczenie sądowe niejako wchłania orzeczenie prokuratorskie, które staje się jego integralną częścią, gdyż sąd rozpoznający zażalenie na takie postanowienie prokuratora może je utrzymać w mocy albo je uchylić. Nie ma zatem znaczenia, że przedmiotem kontroli odwoławczej jest postanowienie prokuratora wydane w toku postępowania przygotowawczego, a nie postanowienie sądu. Zresztą, przyjmując, że postępowanie sądowe wszczyna także tzw. skarga etapowa, ujmowana jako czynność procesowa przesuwająca proces do następnego etapu, to jest nią np. zażalenie na postanowienie zamykające drogę do wydania wyroku. Etap procesu to jakikolwiek odcinek drogi procesu wyróżniony ze względu na pewną spoistość wypełniających je faktów i nie należy go wiązać sztywno z podziałem postępowania karnego na postępowanie przygotowawcze i sądowe. Słusznie zatem za skargę etapową wszczynającą postępowanie sądowe, na tle dawnego kpk, uznawano powszechnie, również zażalenie na postanowienie prokuratora w zakresie warunków warunkowego umorzenia. Inaczej mówiąc, skarga etapowa może otwierać postępowanie sądowe, mimo że w sprawie toczy się dopiero postępowanie przygotowawcze i nie wniesiono jeszcze aktu oskarżenia. Podobnie jak akt oskarżenia, przenosi ona postępowanie w sprawie do innego stadium to jest ze stadium przygotowawczego do sądowego (niczego tu nie zmienia, że sprawa może powrócić do stadium postępowania przygotowawczego w razie uchylenia postanowienia prokuratorskiego o umorzeniu postępowania przygotowawczego). W takim zaś razie nie można przyjąć, by postanowienie utrzymujące w mocy zaskarżone postanowienie prokuratorskie o umorzeniu postępowania przygotowawczego prowadzonego przeciwko osobie kończyło postępowanie przygotowawcze. Postępowanie przygotowawcze prowadzone przeciwko osobie kończy wyłącznie postanowienie prokuratora, jeżeli nie zostanie zaskarżone zażaleniem do sądu. Przyjęta w uzasadnieniu uchwały koncepcja „sądu jako odwoławczego organu działającego w stadium postępowania przygotowawczego” jest sztuczna i nieprzekonująca. Nie ma znaczenia przecież, czy postępowanie jest prowadzone w odniesieniu do czynności przewidzianych w art. 329 § 1 kpk (co do nich w uchwale dopuszczono przecież, iż toczy się w stadium postępowania przygotowawczego postępowanie sądowe), czy w § 2 tego przepisu. Wszak to pierwsze jest rozpoczęte wnioskiem a to drugie skargą etapową, ale oba mają charakter postępowania sądowego. Uwagi zawarte w uzasadnieniu uchwały, a dotyczące wystarczającego jakoby „zabezpieczenia praw pokrzywdzonego”, zbędnego „mnożenia instancji”, czy postulatu „stabilności orzeczeń”, mogą wyłącznie odnosić się do próby wyjaśnienia powodów dla których ustawodawca nie ustanowił zwykłego trybu odwoławczego od orzeczenia sądowego utrzymującego w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego, prowadzonego przeciwko osobie, ale nie do usprawiedliwienia ewentualnych powodów wyłączenia tego postanowienia spod działania kasacji z art. 521 kpk, nie będącej przecież „kolejną instancją”, ale instytucją gwarantującą wyłączenie z obrotu prawnego orzeczeń rażąco wadliwych. W uchwale odwołano się - w mojej ocenie niesłusznie - niemal wyłącznie do wykładni systemowej, niejako z góry zakładając, że postulatowi spójności systemu postępowania karnego (co wiąże się z trudną istotnie kwestią podstaw wznowienia postępowania zakończonego postanowieniem sądu utrzymującym w mocy postanowienie prokuratorskie o umorzeniu postępowania przygotowawczego prowadzonego przeciwko osobie), należy podporządkować wyjaśnienie pojęcia „postępowanie sądowe” którego ustawodawca użył w art. 521 kpk. To wszystko pozwala zasadnie odwołać się również do argumentacji stosowanej na tle dawnego stanu prawnego (kpk z 1969 r.), od której odstępować nie ma powodu. Warto więc wspomnieć, iż w uchwale połączonych Izb Karnej i Wojskowej z dnia 29 stycznia 1971 r. VI KZP 26/69 (OSNKW 1971/3 poz. 33) Sąd Najwyższy stwierdził, że od każdego postanowienia sądu wydanego po rozpoznaniu zażalenia na postanowienie prokuratora o warunkowym umorzeniu postępowania przygotowawczego, choć dotyczącego w założeniu tylko ustalonych warunków, dopuszczalna była rewizja nadzwyczajna, tak jak od każdego innego prawomocnego orzeczenia sądowego kończącego postępowanie (art. 463 d. kpk). Postanowienie to było bowiem postanowieniem sądowym - zdaniem Sądu Najwyższego - kończącym w pełnym zakresie postępowanie w sprawie warunkowego umorzenia. Kwestia nie budziła także wątpliwości Sądu Najwyższego, gdy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 1996 r. II KKN 3/96 OSNKW 1996/5-6 poz. 32 oraz glosę aprobującą R. Kmiecika do tego orzeczenia, opublikowaną w OSP 1996/11 str. 526) słusznie stwierdzając, iż prokuratorskie postanowienie o warunkowym umorzeniu postępowania nie kończy postępowania sądowego lecz przygotowawcze, uznał jednak dopuszczalność rewizji nadzwyczajnej od postanowienia Sądu Rejonowego pozostawiającego bez rozpoznania zażalenie pokrzywdzonego na to prokuratorskie postanowienie (jako prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe, a nie przygotowawcze). Należy się tu zgodzić ze stanowiskiem zajętym przez Prokuratora Generalnego przedstawionym we wniosku złożonym w przedmiotowej sprawie, iż aktualnie przedstawiony problem dopuszczalności kasacji od postanowienia sądu o utrzymaniu w mocy postanowienia prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego jest tożsamy, do tego, jaki występował na tle możliwości zaskarżenia rewizją nadzwyczajną postanowienia sądu zapadłego w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie prokuratora o warunkowym umorzeniu postępowania przygotowawczego. Postępowanie karne w sprawie o błąd medyczny czy wypadek komunikacyjny może być wszczęte na wniosek osoby poszkodowanej lub z urzędu. Niezależnie od sposobu jego rozpoczęcia przez cały okres postępowania przygotowawczego, czyli aż do postawienia zarzutów osobie podejrzanej i wniesienia przeciwko niej aktu oskarżenia do sądu pełną władzę nad przebiegiem i rozwojem postępowania karnego posiada mojego doświadczenia wynika jednak, że większość spraw dotyczących błędów medycznych nie trafia do sądu z aktem oskarżenia, gdyż prokurator decyduje się na umorzenie prowadzonego w sprawie śledztwa lub dochodzenia zamiast postawić zarzuty podejrzanym lekarzom czy innym członkom personelu niniejszym artykule opisze:Jak napisać zażalenie na postanowienie umorzeniu dochodzenia lub śledztwa;Jakie zarzuty podnieść w zażaleniu na umorzenieJak wygląda postępowanie po złożeniu zażalenia na postanowienie prokuratora umorzeniu dochodzenia lub postanowienia prokuratora o umorzeniu dochodzenia lub śledztwa przysługuje pokrzywdzonemu zażalenie. Podstawą do wniesienia zażalenia jest art. 306 § 1a kodeksu postępowania karnego w związku z artykułem 465 § 1 kodeksu postępowania z treścią art. 306 § 1a „Na postanowienie o umorzeniu śledztwa przysługuje zażalenie.” natomiast z treści art. 465 § 1 wynika, że „Przepisy dotyczące zażaleń na postanowienia sądu stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia prokuratora i prowadzącego postępowanie przygotowawcze.”W związku z powyższym zażalenie na postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia może wnieść nie tylko strona postępowania, którą jest pokrzywdzony, ale również instytucja państwowa lub samorządowa, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, lub inna osoba pokrzywdzona przestępstwem, jeżeli złożyła o nim praktyce, osoba pokrzywdzona zawsze ma możliwość wniesienia zażalenia na niekorzystne dla niej postanowienie na postanowienie prokuratora o umorzeniu dochodzenia lub śledztwa wnosi się do sądu rejonowego właściwego dla prokuratury, która prowadzi postępowanie przygotowawcze, za pośrednictwem prokuratury, której prokurator wydał skarżone postanowienie. Termin do wniesienia zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu dochodzenia lub śledztwa zgodnie z art. 460 kodeksu postępowania karnego wynosi siedem dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia – od daty doręczenia. Postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia doręcza się pokrzywdzonemu i jego pełnomocnikowi, jeżeli w dacie wydania postanowienia był ustanowiony w sprawie, a bieg siedmiodniowego terminu liczy się dopiero od dnia następnego po odebraniu postanowienia. Należy pamiętać, że termin na wniesienie zażalenia biegnie osobno dla pokrzywdzonego i osobno dla jego na umorzenie dochodzenia lub śledztwa – postępowaniePo wniesieniu zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia we właściwym terminie i do właściwej prokuratury, zostanie ono przekazane wraz z aktami sprawy przez prokuraturę do właściwego Sądu. Sąd wyznaczy termin posiedzenia, na którym rozpatrzy złożone zażalenie i wyda postanowienie o jego uchyleniu i przekazaniu sprawy prokuratorowi do dalszego prowadzenia lub utrzymaniu zaskarżonego postanowienia w mocy, co będzie równoznaczne z prawomocnym zakończeniem postępowania przygotowawczego, gdyż od postanowienia sądu nie przysługuje już dalszy środek posiedzeniu zarówno pokrzywdzony lub jego pełnomocnik jak i prokurator przedstawiają ustnie swoje stanowisko, odnośnie złożonego zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia, a następnie Sąd ogłasza treść postanowienia może zostać odroczone przez Sąd, a jeżeli sprawa jest wyjątkowo skomplikowana, Sąd przed wydaniem postanowienia może zwrócić się do stron o dodatkowe dokumenty lub na postanowienie o umorzeniu dochodzenia lub śledztwa – zarzutyTak jak napisałem powyżej, jeżeli Sąd utrzyma w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia postępowanie skończy się ostatecznie, co może skutkować brakiem możliwości dochodzenia jakichkolwiek roszczeń od lekarza bądź szpitala. Z tego powodu do złożenia zażalenia trzeba się bardzo dobrze skutecznego zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia jest podniesienie w nim odpowiednich zarzutów, czyli wykazanie Sądowi, że:prokurator nie przeprowadziłwszystkich czynności dowodowych, które mógł przeprowadzić w celu wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, wydana w sprawie opinia biegłego jest niejednoznaczna, niepełna lub wewnętrznie sprzeczna;w postępowaniu nadal pozostały kwestie niewyjaśnione lub wyjaśnione na postanowienie prokuratora o umorzeniu musi być pisane specjalnie pod kątem danej sprawy i zawierać argumenty i zarzuty, które odnoszą się dokładnie do danego przypadku. Nie ma więc sensu korzystanie z wzorów zażalenia lub przerabianie zażalenia, które ktoś złożył w innej ogólnych zarzutów czy argumentów nie przekona Sądu do uchylenia postanowienia prokuratora o umorzeniu dochodzenia lub śledztwa, co będzie skutkowało prawomocnością postanowienia o umorzeniu postępowania czyli definitywnym zakończeniem postępowania karnego w danej mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji, serdecznie zapraszam do kontaktu:telefonicznie pod nr 607 223 420mailowo na adres @ Michał Miller

zażalenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenia